پرسش :

آيا بهشت و جهنم مادي است و روي زمين قرار دارد؟


شرح پرسش :
پاسخ :
وسعت بهشت به اندازة تمام آسمان و زمين است و شايد وسيع‌تر باشد:"بهشتي كه پهناي آن به اندازة آسمان‌ها و زمين است، براي متقيان آماده شده است".[1]
بنابراين چنين بهشتي با چنين وسعت كجا مي‌تواند باشد؟ جمعي از علما در پاسخ گفته‌اند: از آيات استفاده مي‌شود بهشت در آسمانها است، زيرا در آيات سورة نجم مي‌فرمايد:"بهشت مأوي نزد سدره المنتهي است"[2]، همان نقطه‌اي كه برترين و والاترين محل آسمان است. البته مراد از آسمان و حقيقت آن معلوم نيست.
از آية "و في السماء رزقكم و ما توعدون"[3] استفاده مي‌شود بهشتي كه به آن وعده داده شده ايد، در آسمان است (اگر مراد از "ماتوعدون" بهشت باشد).
شايد بتوان گفت: بهشت جاويدان الهي در ماوراي آسمان دنيا است و وسعتش به اندازة وسعت زمين و آسمان دنيا يا به مراتب وسيع‌تر است.[4] بنابراين بهشت در آسمان است.
بعضي از فلاسفه كه معاد را فقط روحاني مي دانند، مي‌گويند: بهشت و جهنم مادي نيستند و نيازي به مكان ندارد.
سومين نظري كه مطرح است: بهشت و دوزخ درون همين جهان قرار دارد و حجاب هاي دنيا مانع مشاهدة آن‌ها مي شود، ولي اولياءالله مي‌توانند آن را ببينند. پيامبر اسلام (ص) به هنگام معراج كه از هياهوي مردم جهان دور بود، با چشم ملكوتي خود توانست گوشه‌اي از بهشت را در باطن جهان مشاهده كند.
در حديثي مي‌خوانيم: در آستانة عاشورا هنگامي كه اصحاب و ياران امام حسين (ع) اعلام وفاداري كامل به حضرت كردند و از ترك ميدان كربلا و شكستن بيعت سر باز زدند، امام حسين (ع) براي آن‌ها دعاي خير كرد و پرده‌ها از جلو چشمان آن‌ها كنار رفت و جايگاه شان در بهشت را ديدند. [5]
قول حق اين است كه بهشت و جهنم جسماني وجود دارد و هم اكنون مخلوق است. يكي از حكمت هايش اين است كه ماية تشويق و انذار گردد. بزرگي و عظمت بهشت و جهنم دليل بر عدم مخلوق بودن آن‌ها نيست.
"وجئ يومئذ بجهنم يومئذ يتذكر الانسان"[6] از اين آيه وجود جهنم فهميده مي‌شود .
1. آل عمران (3) آية 133.
2. نجم (53) آية 15.
3. ذاريات (51) آية 22.
4. ناصر مكارم، پيام قرآن، ج 6، ص 338 به بعد، با تلخيص.
5. پيام قرآن،ج 6، ص 343، به نقل از مقتل الحسين مقرّم، ص 261؛ بحارالانوار، ج 44، ص 298.
6. فجر (89) آية 23.
www.eporsesh.com