پرسش :

لطفا با استناد به نظر و سخن علماي اسلام اثبات بفرماييد كه ولي فقيه نايب امام زمان هست يا خير؟

پاسخ :
مساله نیابت ولی فقیه ازامام زمان عجل الله فرجه الشریف برگرفته از روایات است ، تعابیری مانند «وأمّا الحوادث الواقعة فارجعوا فيها إلي رواة حديثنا، فإنّهم حجتى عليكم وأنا حجة الله عليهم»( شیخ محمد بن الحسن الحر العاملی ، وسائل الشیعه ،المطبعه الاسلامیه ، تهران ،ج18، ص 101، ح9)و«ينظران إلي من كان منكم ممّن قد روي حديثنا، ونظر فى حلالنا وحرامنا، وعرف أحكامنا، فليرضوا به حَكَماً، فإنّى قد جعلته عليكم حاكماً»(وسائل الشیعه ، ج 18،ص 99، ح 1)که بیانگر نیابت ولی فقیه از امام معصوم علیه السلام است . البته نیابت دو قسم است یک نیابت ، نیابت خاص است که امام علیه السلام فرد خاصی را برای عهده داری امری انتخاب می فرمایند مانند انتخاب مالک اشتر برای حکومت مصر، قسم دوم نیابت ، نیابت عام است یعنی فرد خاصی معرفی نمی شود بلکه شرایط و عناوینی در نظر گرفته می شود که کسانی که دارای آن شرایط باشند نیابت امام علیه السلام را بالقوه دارا هستند و کسی که عهده دار مسئولیت گردد بالفعل نیابت عام امام را برعهده خواهد داشت . در میان فقها ، اصل ولایت فقیه مورد اتفاق است و آنچه مورد اختلاف میان فقها است ، حوزه اختیارات ولی فقیه است که آیا محدود و محصور در امور حسبیه و ضروری است یا اینکه دارای اطلاق است و محدود به این گونه امور نیست و « در طول تاریخ تشیع هیچ فقیهی یافت نمی شود که بگوید فقیه هیچ ولایتی ندارد آنچه تا حدودی مورد اختلاف فقهاست ، مراتب و درجات این ولایت است »( محمد تقی مصباح یزدی ، پرسشها وپاسخها ، موسسه آموزشی و پِژوهشی امام خمینی ره ، قم، 1380، ج 1، ص 59) بنابراین مساله نیابت ولی فقیه از امام معصوم مختص به یک دسته از فقها نیست و تمامی فقها قائل به نیابت فقیه جامع شرایط از امام معصوم هستند هر چند در دایره و محدوده آن نظریات مختلفی دارند .در اینجا به چند نمونه از نظریات فقها به عنوان نمونه اشاره می کنیم . آیت الله نائینی ره می فرمایند : « ... چون عدم رضای شارع مقدس به اختلال نظام و ذهاب اصل اسلام ، بلکه اهمیت وظایف راجعه به حفظ نظم ممالک اسلامیه که از تمام امور حسبیه و از اوضح قطعیات است دانسته شد لذا ثبوت نیابت فقها و نواب عام عصر غبیت در اقامه وظابف مذکور از قطعیات مذهب خواهد بود .»( میرزا محمد حسین نائینی ، تنبیه الامه و تنزیه المله ، ترجمه سید محمود طالقانی ، ص 41-42)مرحوم آیت الله گلپایگانی فرمودند:« از اطلاقات روایات استفاده می شود که مناصبی که برای پیامبر و ائمه اطهار وجود داشت برای فقها ثابت است مگر آنچه به واسطه دلیل ثابت شده باشد و از اختصاات ایشان باشد .»( احمد صابری همدانی ، الهدایه الی من له الولایه ، تقریرات ابحاث آیت الله گلپایگانی ، ص 79)امام ره نیز فرمودند:« بر عهده گرفتن امور سیاسی ، قضایی و اقتصادی جامعه جز برای امام مسلمین و هر کسی که او نصب کند جایز نیست و در عصر غیبت حضرت ولی امر و سلطان عصر عج ، نایبان آن حضرت که شرایط فتوا دادن و قضاوت کردن را داشته باشند ، در اجرای سیاست و مسائل حکومتی و سایر اموری که بر عهده امام معصوم است ، به جز جهاد ابتدایی جانشیان آن حضرت اند .»( امام خمینی ره ، تحریر الوسیله ، ج 1، ص 428)
porseman.org