پرسش :

ليلة المبيت چيست و چه واقعه اى در آن شب به وقوع پيوست؟

پاسخ :
شب نخست از ماه ربيع الاول از سال سيزدهم بعثت را «ليلة المبيت» گويند. در آن شب حضرت على(عليه السلام) به جاى رسول الله(صلى الله عليه وآله) در بستر ايشان خوابيد. زيرا رسول الله(صلى الله عليه وآله) به وحى الهى دريافته بود كه مشركان و كفار مكه قصد كشتن او را دارند. لذا مأموريت يافت از شهر مكه خارج شده و مولى على(عليه السلام) را به جاى خويش قرار دهد[1].
قرطبى ـ از علما و مفسران اهل سنّت ـ در اين باره ذيل آيه 30 از سوره انفال «و اذا يمر بك الذين كفروا ليثبتوك او تقتلوك او يخرجوك و يمكرون و يمكر الله و الله خير الماكرين»، گويد: اين آيه در مورد گزارش اجتماع مشركان در دارالندوه است. آنان در آنجا در صدد مكر و خدعه نسبت به پيامبر(صلى الله عليه وآله) برآمده تصميم گرفتند ايشان را بكشند. لذا كنار در منزل آن حضرت بيتوته كرده و منتظر خارج شدن ايشان شدند تا وقتى كه خارج شد او را بكشند. اما رسول خدا(صلى الله عليه وآله) به على بن ابيطالب فرموده بود كه در بستر او بخوابد و از خدا خواست كه وجود او را از آنان پوشيده بدارد[2]. خداوند چشمانشان را از او نابينا كرد. او از آن محل در حالى كه خواب مشركان را فراگرفته بود، خارج شد و بر سرهايشان خاك نهاد و رفت. وقتى صبح كردند، على بيرون آمده اطلاع داد كه كسى در منزل نيست. آنان دانستند كه رسول خدا(صلى الله عليه وآله) از دستشان نجات پيدا كرده و رفته است.
قرطبى بعد از نقل اين گزارش گويد: اين ماجرا در سيره و غير آن مشهور است[3].
به هر طريق از اين رخداد بى نظير مى توان به نتايج ذيل پى برد: درجه ايثار فوق العاده امام على(عليه السلام) و تبعيت محض ايشان نسبت به فرامين الهى و نبوى(صلى الله عليه وآله)، و عشق و علاقه غير قابل توصيف آن بزرگوار نسبت به رهبر و مقتداى خود و اين نكته كه در مواردى كه خطر هست و نظام اسلامى را تهديد مى كند براى حفظ آن مى بايست بهترين شخصيتها حتى وجود مقدس على بن ابيطالب(عليه السلام) فدا گردد. نظير آن را در ماجراى شهادت امام حسين(عليه السلام) براى حفظ اسلام مى توان ياد كرد. و اين مطلب كه ظاهراً امام على(عليه السلام) همچنان كه در آيه مباهله بدان اشاره شده، نفس رسول الله(صلى الله عليه وآله) را نفس خويش و صيانت و حمايت از ايشان را صيانت و حمايت از خويش مى ديدند و در معرض خطر قرار گرفتن آن نفس قدسى را در معرض خطر قرار گرفتن نفس خويش مى ديدند، از زاويه ديگر نيز مى توان گفت كه چون رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نفس على(عليه السلام) را نفس خويش مى ديد، براى مصون نگاهداشتن ريشه اسلام كه بستگى به حيات رسول خدا(صلى الله عليه وآله) داشت، از خويشتن خويش كه همان نفس قدسى على بن ابيطالب باشد، مايه گذاردند. و اين به مكانت و ارزش غير قابل ادراك و توصيف مولا على(عليه السلام) دلالت مى كند[4].
پی نوشتها:
[1]. براى توضيح بيشتر بنگريد به منتهى الامال، ج 1، ص 110، تا 112 (نشر هجرت); تفسير قرطبى، ج 2، ص 21.
[2]. در متن عبارت آمده است: «و دعا الله عزوجل ان يعمى عليهم اثره».
[3]. الجامع لاحكام القرآن، ج 4، ص 397.
[4]. و نتايج ديگرى كه درك آن براى همگان از جمله نگارنده امكان ندارد.
www.mazaheb.ir