پرسش :

در مورد ذكر، خواص ذكر و دائم الذكر بودن توضيح دهيد؟

پاسخ :
«ذكر» در لغت به معناي «ياد كردن» است، خواه با زبان باشد يا با قلب با هردو، خواه بعد از نسيان باشد يا در ادامه ذكر. و نيز «ذكر» به معناي «حفظ شيء» است و خلاف نسيان مي باشد.
به بيان ديگر، «ذكر» عبارتست از اينكه آدمي نيروي ادراك خود را متوجه ياد شده كند، يا اينكه نام او را ببرد و يا صفات او را به زبان جاري كند و مصداق مهمتر اينكه در قلب به ياد او باشد.
طبق اين معنا ذكر معناي عامي دارد كه هر چيزي را شامل مي شود، اما آنچه خداوند در قرآن كريم به آن امر فرموده، «ذكر خداوند» و «يادآوري نعمت هاي الهي» مي باشد كه در سايه آن انسان غبار غفلت و دوري را از قلب خود بزدايد و برجان و روح خسته خويش، با باران ياد الهي گلهاي طاعت و بندگي را بروياند.( 1)
وقتى اين سؤال از آيت‏الله بهجت پرسيده شد كه بهترين ذكر چه ذكرى است؟ فرمود: بالاترين ذكر به نظر حقير «ذكر عملى» است. يعنى «ترك معصيت در اعتقاد و در عمل» همه چيز محتاج به اين است و اين محتاج به چيزى نيست و مولد خيرات است(به سوى محبوب، ص 56).
و از بين اذكار ذكر صلوات از بهترين ذكرها است و در هر حالت اشكال ندارد و لازم نيست براى كار مخصوصى باشد. البته دستور داده شده كه گاهى براى سلامتى و مصون ماندن از حوادث و آفات و امراض صدقه بدهيد، صلوات و دعا هم نوعى از صدقه است؛ زيرا در روايت آمده است: «كُلّ معروفٍ صدقة؛ هر كار خوب و احسانى نوعى صدقه است». بنابراين صلوات هم يكى از كارهاى نيك و پسنديده است.
هر ذكري اثر خاص خود را دارا مي باشد و هر كدام وسيله اي براي قرب به حق و نزديك شدن به بارگاه ربوبي مي باشد. در روايات براي حالات مختلف انسان دستورات گوناگوني داده اند، مثلا در هنگام هجوم غم و اندوه و افكار پريشان دستور ذكر «لاحول ولا قوه الا بالله العلي العظيم» و در هنگام مواجهه با مصيبت و گرفتاري دستور ذكر «انا لله و انا اليه راجعون» و در هنگام روبه رو شدن با امور غريب و عجيب «سبحان الله» ولي شايد بهترين ذكر براي آرامش درون، ذكر شريف «لا اله الا الله» باشد كه اگر كسي به محتواي اين ذكر مبارك دقت كند و پيام آن را به خوبي دريابد و باور داشته باشد به جز خداوند متعال در عالم هستي كسي ديگر و كارگرداني ديگر وجود ندارد و هيچ موجودي از خود وجودي و استقلالي و هستي ندارد و همه كمالات و هستي و صفات و خوبي ها و خيرات همه از آن خداوندي است كه بي نهايت است و شنوا و بينا و دانا و قادر متعال است و با توجه به محتواي اين ذكر آن را بر زبان بياورد و يا در درونش خطور دهد، ثمره شيرين و حتمي آن آرامش است، چون از وجود ضعيف و وابسته و محدود خود فاصله مي گيرد و به درياي عظمت و هستي و كمال و قدرت مي پيوندد.
دائم الذكر بودن يعني اين كه انسان در هر حالي از ياد خداوند غافل نباشد كه اين مقام نياز به ايماني بسيار قوي دارد. و اين بيت شايد گوياي اين مقام باشد:
هرگز حديث حاضر غايب شنيده اي
من در ميان جمعم و دل جاي ديگر است
www.morsalat.com