پرسش :

آیا ارتش عراق در جنگ علیه ایران تنها به نیرو و تجهیزات نظامی خود متکی بود یا از کشورهای دیگر هم کمک می گرفت؟

پاسخ :
در این باره مدارک و دلایل بسیار روشن و قاطعی وجود دارد که از همکاری و مساعدت تعدادی از کشورهای حاشیه خلیج فارس، بعضی از کشورهای خاورمیانه، حتی تعدادی از کشورهای عرب قاره افریقا و کمک‌های بی‌دریغ نظامی، تبلیغاتی، تسلیحاتی، اطلاعاتی، فنی، آموزشی، تدارکاتی و ... شوروی سابق، فرانسه، امریکا و ... به کشور عراق حکایت دارد. برای نمونه اظهارات برخی مقامات و بیانیه‌های رسمی این کشورها و یا تحلیل رادیوها و خبرگزاری های وابسته به آنها، آن هم فقط در یک ماه اول جنگ آورده می‌شود تا این موضوع روشن و مستند گردد. گفتنی است که در این زمینه از اطلاعات و بیانیه‌های دولت جمهوری اسلامی ذکری به میان نیامده است، زیرا حجم اعترافات و مطالب ذکر شده به وسیلة بیگانگان ما را از استناد به آنها بی نیاز می کند.
دو روز پس از شروع تهاجم رسمی و گسترده عراق، رادیو مون تکارلو در 1/7/1359 بیان می‌کند که: «ملک حسین شاه اردن از کشورهای عربی خواست از عراق حمایت کنند.» همچنین رادیو عراق در همین روز از قول ملک حسین نقل کرد که « ارتش اردن تمامی امکانات خود را در اختیار ارتش عراق، قرار خواهد داد.»
مجله اشترن چاپ آلمان در روز 2/7/1359 درباره کمک‌های انسانی به عراق می گوید: «45 هزار نظامی هوادار شاه (محمدرضا پهلوی) در اردوگاه نظامی در خارج از کشور، همچنین 25 هزار نظامی دیگر در کشورهای هم جوار خلیج فارس نظیر بحرین و عمان و قریب سه هزار نظامی در کشور مصر در حال آماده باش کامل قرار دارند. آنها منتظر رسیدن علامت از واشنگتن هستند، زیرا برای شروع به تکنولوژی و تسلیحات امریکایی نیازمندند.»
رادیو کلن به نقل از رادیو ایران در تاریخ 5/7/1359 -سخنگوی شاپور بختیار- همکاری ضد انقلابیون ایرانی با صدام را آشکار کرده و می‌گوید: «هزاران افسر و خلبان ایرانی که پس از سقوط رژیم شاه به عراق گریخته‌اند در بمباران ایران، با نیروی هوایی عراق همکاری دارند و رهبری آنها را ژنرال اویسی به عهده دارد.» رادیو اسرائیل نیز در این باره خبر داد: «ژنرال های ایرانی که پس از انقلاب از ایران گریخته‌اند، اطلاعات جنگی در اختیار عراقی‌ها قرار داده‌اند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در تاریخ 5/7/1359 گزارش داد که یک هیئت نظامی روسی به مدت سه روز وارد اردن می‌شود. این هیئت از تأسیسات نظامی و پایگاه های اردن که میگ‌های عراق در آن نگهداری و تدارک می شوند، دیدن خواهد کرد.»
اگرچه مسئولان امریکا مرتب بی‌طرفی خود را در جنگ متذکر می‌شدند ولی نماینده امریکا در سازمان ملل متحد، دقیقاً یک هفته پس از شروع جنگ، صریحاً اعلام کرد: « اگر عراق از امریکا کمک بخواهد، امریکا هر گونه امکانات نظامی را در اختیار عراق قرار خواهد داد.»
خبرگزاری رویتر در تاریخ 6/7/1359 1359 گزارش داد: «خالد، شاه عربستان، طی یک تماس تلفنی با صدام، حمایت خود را از عراق در جنگ با دشمن اعراب اعلام کرد.»
تام روس سخنگوی پنتاگون در تاریخ 8/7/1359 اعلام کرد که امریکا چهار فروند هواپیمای آواکس برای حفاظت از چاه‌های نفت منطقه در مقابل حمله هوایی احتمالی ایران به عربستان سعودی ارسال خواهد کرد... این هواپیماها تا زمانی که جنگ ایران و عراق ادامه داشته و موقعیت منطقه خطرناک باشد، در عربستان سعودی باقی خواهند ماند.
خبرگزاری فرانسه در تاریخ 8/7/1359 خبر حضور مستقیم نیروهای نظامی اردن در صحنه جنگ را بیان کرد و گزارش داد: «تیپ زرهی اردن مرکب از حداقل 40 دستگاه تانک برای کمک به نیروی زمینی عراق وارد خاک این کشور شده است.»
روزنامه واشنگتن پست در روز8/7/1359 طی تحلیلی می‌نویسد: «دولت‌های محافظه کار عرب با پیشروی نیروی عراق به عمق خاک ایران، با قاطعیت اعجاب‌انگیزی به حمایت از صدام برخاسته‌اند. عربستان سعودی، اردن، مراکش، قطر، کویت، امارات عربی متحده و یمن شمالی از نقش صدام نه تنها در خاورمیانه بلکه در بین کشورهای غیرمتعهد، پشتیبانی می‌کنند. بیش از همه شاه حسین، پادشاه اردن، به بسیج و پشتیبانی از صدام مشغول است.» رادیو اسرائیل به عنوان دشمن سرسخت و مخالف جدی جمهوری اسلامی نیز نمی تواند چشم بر این واقعیت ببندد و طی تحلیلی در همین روز ذکر می‌کند: «... همة سعیِ اعراب، در مبارزه علیه ایران به کار گرفته شده است نه علیه اسرائیل.»
لوماتن چاپ پاریس نیز در روز 8/7/1359 نوشت: «سه کشور عربی عربستان سعودی، مراکش و اردن به طور رسمی کمک‌های نظامی خود را به عراق اعلام نموده‌اند و در کنار این کشورها، موریتانی، یمن شمالی نیز آشکارا جانب عراق را گرفته‌اند.»
ریموند بار نخست وزیر فرانسه برخلاف عرف دیپلماتیک و قواعد حقوقیِ مورد توافق کشورها، طی مصاحبه با تلویزیون فرانسه در روز 9/7/1359 می‌گوید: «فرانسه نه تنها از نظر نظامی به عراق کمک می‌کند، بلکه قراردادهای اقتصادی و فرهنگی نیز با این کشور دارد. فرانسه از هیچ کسی در این مورد درس نمی‌گیرد.»
پس از تهاجم نیروی هوایی جمهوری اسلامی به پایگاه‌ها و مراکز نظامی عراق، شبکه تلویزیونی امریکا گوشه دیگری از کمک‌های انجام شده به عراق را آشکار کرده و می گوید: عراق تعدادی از هواپیماهای خود را به کشورهای عربی اردن، عمان، کویت، یمن شمالی و امارات متحده فرستاده تا از حملات هوایی ایران در امان باشند.»
خبرگزاری فرانسه به نقل از یک منبع آگاه نظامی در تاریخ 10/7/1359 گوشه ناچیزی از کمک‌های شوروی به عراق را آشکار کرده و می‌گوید: «دو هواپیمای حمل و نقل شوروی حامل مقادیر زیادی اسلحه و مهمات جنگی به سمت عراق پرواز کردند. همچنین این خبرگزاری در همین روز به نقل از روزنامه وال استریت ژورنال بیان می‌کند: «طی چند روز اخیر کاروان‌های مهمی از ارتش کویت حامل سلاح‌های جنگی و مهمات، وارد عراق شده است و از چند روز پیش نیروهای کویتی، در یکی از جزایر نزدیک شط‌العرب مستقر شده اند.»
خبرگزاری آسوشیتدپرس در تاریخ 12/7/1359 از قول ملک حسین می‌گوید: «اگر کاری باشد که من بتوانم انجام دهم، یک لحظه درنگ نخواهم کرد. اگر ضرورت داشته باشد، من به طرفداری از عراق، دخالت خواهم کرد.» این خبرگزاری در تحلیلی بیان می‌کند: «اردن به هواپیماهای حمل و نقل عراقی، برای حفاظت از حملات هوایی ایران، در خاک خود پناهگاه داده است. و این در حالی است که نشانه‌های روزافزونی از حمایت پشت پرده کشورهای عرب از بغداد در جنگ 12 روزه خلیج فارس دیده می‌شود.»
روزنامه گاردین در روز 13/7/1359 نوشت: «شاه حسین، پنج هزار نیروی اردنی به عراق فرستاده است تا امور امنیت داخلی این کشور را به عهده بگیرند. با این جایگزینی، سربازان عراقی با فراغت در جنگ علیه ایران شرکت می‌کنند.» همچنین خبرگزاری فرانسه در همین روز گزارش داد: «رئیس جمهور زامبیا طی تلگرافی به صدام حمایت کامل دولت و ملت خود را از عراق در جنگ با ایران اعلام کرد.» وزیر دفاع امریکا نیز برای عقب نماندن از شوروی و اعلام حمایت از عراق در تاریخ 14/7/1359 می‌گوید: «امریکا تجهیزات رادار زمینی مورد نیاز عربستان سعودی را در اختیار آن کشور خواهد گذاشت تا جایگزین چهار فروند هواپیمای تجسسی حامل رادار شوند که طی هفته جاری به ریاض اعزام گردیده‌اند ... امریکا برای حفاظت از آبراه نفت رسانی تنگه هرمز در صورت لزوم از نیروهای دریایی خود، استفاده خواهد کرد.» خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز در همین روز گزارش داد: «چند کشتی اتحاد شوروی، مقدار زیادی تسلیحات جنگی و وسایل یدکی را در بندر عقبه اردن تخلیه کردند که از راه زمین به عراق حمل شود.» همین خبرگزاری می‌نویسد: «روز گذشته، ملک حسین پادشاه اردن، در پایان سفر خود به عراق اعلام کرد که کشور متبوع وی در جنگ ایران و عراق بی طرف نبوده و با تمام قوا از عراق جانبداری خواهد کرد. نخست وزیر این کشور طی فرمانی، دستور داد تمامی هواپیماهای حمل و نقل و کامیون‌های مجهز به یخچال فوراً در اختیار ارتش اردن قرار گیرد. از سوی دیگر فرودگاه امان برای پرواز جنگی در اختیار نیروی هوایی عراق قرار گرفت.»
خبرگزاری رویتر در همین زمینه می گوید: «نیروهای نظامی اردن به حال آماده باش درآمده‌اند تا عازم عراق شوند. این نیروها که مرکب از واحدهای مجهز به موشک‌های زمین به هوا هستند، عراق را تقویت خواهند کرد.» و نیز از قول شاه حسین می آورد که: »ما آنچه را که در قدرت داریم، به کار خواهیم برد تا عراق حقوق خود را در شط‌العرب (اروند رود) به دست آورد و سه جزیرة امارات متحده عربی بازپس داده شود ... ما در جهان عرب، با تهدیدی جدی روبه رو هستیم.» همچنین رادیو مسکو در تحلیلی در این روز از دخالت‌های آشکار و صریح امریکا در منطقه پرده برداشته و می‌گوید: «وزارت جنگ امریکا، حضور نظامی خود را در عمان، سومالی، کنیا و جزیرة دیه‌گوگارسیا توسعه داده است. ناوگان بزرگ نیروی دریایی امریکا و چند ناو هواپیمابر ضربتی، کشورهای خلیج فارس و دریای سرخ را تهدید می‌کند.»
کارتر رئیس جمهور امریکا در تاریخ 16/7/1359 در یک موضع‌گیری آشکار چنین گفت: «چنانچه جنگ ایران و عراق توسعه یابد و میانجی‌گری‌های فعلی تأثیری نداشته باشد، کشورهای متحد امریکا در خلیج فارس باید جانب عراق را گرفته، از کمک مادی و معنوی به آن دریغ نکنند.» خبرگزاری آسوشیتدپرس در تاریخ 19/7/1359 اعلام نمود که شاه اردن و علی عبدالله صالح، رئیس جمهور یمن شمالی، حمایت کشور خود را در تلاش مردم عراق برای بازپس گیری اراضی و آب‌های قانونی‌شان اعلام کردند. از سوی دیگر جمهوری دمکراتیک یمن جنوبی تسهیلات بندری خود را در اختیار کشتی‌های باری گذاشته است که از راه بندر عقبه، کمک‌های نظامی و غیرنظامی را به عراق می رسانند.
خبرگزاری فرانسه از نقش مستقیم شوروی در کمک رسانی به صدام پرده برداشته و می‌نویسد: «نزدیک به 40 فروند کشتی متعلق به شوروی و سایر متحدانش در بندر عقبه به سر می برند تا برای دولت عراق، اسلحه و لوازم یدکی جنگی تخلیه کنند.» روزنامه السفیر در تاریخ 24/7/1359 نیز گوشه دیگری از کمک‌های اردن به عراق را ذکر کرده و می‌نویسد: «شاه حسین، لشکر سوم زرهی خود را از مواضعی در غرب این کشور به عراق اعزام داشته و نیروهای دیگر آن نیز به طرف مرز عراق با سوریه فرستاده شده‌اند... در حال حاضر 50 فروند جنگنده عراقی، در پایگاه هوایی الرزاق در اردن مستقر می‌باشند.»
دوهفته نامه فارن ریپورت چاپ لندن نیز در تاریخ 25/7/1359 می‌نویسد: «هفته قبل ملک خالد، شاه عربستان، به روس‌ها اجازه داد دو کشتی حامل سلاح را از بندر ینبع عربستان برای عراق، ارسال نمایند. این تصمیم پادشاه عربستان را پرنس فهد به مقامات روسی اطلاع داد و اضافه کرد که کویتی‌ها نیز با فراهم کردن تسهیلات بندری، برای کشتی‌های حامل سلاح شوروی موافقت کرده‌اند.»
ملک حسین در تاریخ 4/8/1359 راز دیگری را افشا کرد و گفت: «شوروی از من خواسته که راه زمینی بندر عقبه را در اختیار عراق بگذارم.» او همچنین می گوید: «در این جنگ ما با عراقی‌ها هستیم. زیرا از قومیت عربی نمی‌توانیم چشم پوشی کنیم ... ما آماده‌ایم با فارس‌ها بجنگیم، هرچند آنها برادران دینی ما هستند، ولی با وجود این من شب‌ها اغلب نمی‌توانم بخوابم، زیرا این فکر مرا آزار می دهد که اگر ارتش عراق شکست بخورد، کار ما نیز ساخته است.»
برای مقایسه وضعیت عراق با وضعیت ایران که امکان دریافت تجهیزات و سلاح از کشورهای دیگر را نداشت، فقط به دو نقل قول کوتاه از رادیو امریکا و رادیو اسرائیل بسنده می‌کنیم:
رادیو اسرائیل در تاریخ 16/7/1359 بیان می‌کند که «عراق از شوروی اسلحه دریافت می‌کند و ... هیچ کمکی حتی لفظی از طرف کشورهای اسلامی و کشورهای جهان سوم و کشورهای عربی نسبت به ایران ابراز نشده است.»
رادیو امریکا در تاریخ 18/8/1359 می‌گوید: «ایرانیان اگر مایل باشند، می‌توانند به جنگ ادامه دهند، اما به علت عدم تأمین نیازهای جنگی و همچنین سرعت سلاح‌های زمینی و هوایی خود باید به جنگ‌های چریکی قناعت کنند. عراقی‌ها قادرند هر چه می‌خواهند از منابع خارجی، از جمله فرانسه و شوروی دریافت کنند، اما ایرانی‌ها نمی‌توانند.»
این قلیل استنادها و دلیل‌های ذکر شده فقط گوشة بسیار بسیار کوچکی از اعترافات حامیان صدام درباره همکاری آنها با رژیم متجاوز صدام حسین و تحریم ایران می‌باشد و همه آنها نیز مربوط به یک ماه اول شروع تهاجم عراق به ایران است، در صورتی که اگر بنا باشد کلیه اعترافات مبنی بر میزان و نوع همکاری‌ها و کمک‌های تسلیحاتی، نظامی و اقتصادی آنها را به عراق ذکر کنیم قطعاً نیاز به کتاب‌های قطور و پرحجمی دارد. در یک جمله می‌توان گفت غیر از چند کشور مانند سوریه، لیبی و کره شمالی، کلیه کشورهای منطقه و ابرقدرت‌ها و سازندگان سلاح، در خدمت توان نظامی رژیم صدام قرار داشته و از هیچ گونه همکاری با وی دریغ نداشته‌اند. البته میزان و نوع همکاری‌ها و ارسال تجهیزات این کشورها به عراق متفاوت بوده و برخی از این کمک‌ها از سطح بسیار بالای علمی و تجهیزاتی برخوردار بود و از ساخت انواع بمب‌ها تا موشک‌های شیمیایی دوربرد و ... را شامل می‌شد؛ به نحوی که در چند سال اخیر سازمان ملل متحد برای محدود کردن توان تسلیحاتی عراق فعالیت‌های دامنه داری را به انجام رساند.
همچنین لازم به توضیح است که سرلشکر وفیق السامرایی مسئول بخش امور ایران در استخبارات نظامی وزارت دفاع عراق که از سال 1978 در این سمت مشغول کار بوده و پس از جنگ عراق و امریکا، برای حفظ جان خود به یک کشور اروپایی پناهنده شده است، در صفحة 143 کتاب خاطرات خود به نام "ویرانی دروازه شرقی" درباره حضور سربازان کشورهای دیگر در کنار ارتش عراق در جنگ با جمهوری اسلامی چنین آورده است: «کمک‌هایی که عراق در طول جنگ با ایران دریافت نمود محدود به جنبه‌های مشخصی نمی‌شد بلکه این کمک‌ها در همة زمینه‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی بود. یمن، تیپ پیادة "العروبه" را در طول جنگ با ایران به عراق فرستاده بود. اردن نیروی "الیرموک" را به عراق گسیل داشت و سودان، داوطلبانی را اعزام نمود که در منطقة شرق میسان در خط مقدم جبهه، فعالیت می‌کردند. از سوی دیگر، کلیه کشورها جز کرة شمالی و گاهی چین و برخی کشورهای عربی درهای خود را بر روی ایران بسته بودند.»
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ