پرسش :

موسیقى در دوران جنگ تحمیلی چقدر رشد کرد و بیشتر حاوى چه مضمون‏ هایى بود؟


پاسخ :
موسیقى در دوران جنگ را مى‏توان به سه گروه تقسیم نمود.
گروه نخست: موسیقى بدون کلام و به خصوص «مارش» هاى نظامى است. مارش نظامى داراى آهنگى پر طنین با تم‏هاى حماسى است که براى تهییج سربازان به کار مى‏رود. مبناى این نوع موسیقى را مى‏توان ریتم‏هایى دانست که براى اعلام دستورهاى مختلف به واحدهاى پیاده و سواره نظام در حین نبرد، صادر مى‏شد. در دفاع مقدس، این قسم از موسیقى (مارش نظامى) بسیار استفاده مى‏شد. مهم‏ترین آنها، مارش اعلام عملیات‏ها بود که در طول هشت سال جنگ تحمیلى، از رادیو و تلویزیون پخش مى‏شد.
گروه دوم: موسیقى با کلام را شامل مى‏شود . این نوع موسیقى در ابتداى جنگ، در امتداد سرودهاى دوران انقلاب اسلامى و غالبا با همان سبک و سیاق تولید مى‏شد؛ اما به تدریج فرم موسیقیایى آن منسجم‏تر و محکم‏تر شد و از خوانندگان حرفه‏اى به همراه گروه همخوانان (کر) استفاده شد. از سرودها و آهنگ‏هاى حماسى این دسته، مى‏توان به سرودهایى به خوانندگى رشید وطن دوست و اسفندیار قره‏باغى اشاره کرد. مضمون و محتواى کلامى این نوع موسیقى، اشعار مذهبى و ملى بود که براى تقویت روحیه‏ى مردم و رزمندگان، به ویژه تشویق مردم به استقامت و جهاد مقدس تنظیم مى‏شد.
گروه سوم: نوحه‏ها و موسیقى حماسى - مذهبى است. این نوع موسیقى گر چه در ظاهر کمتر شاخصه‏هاى موسیقى را داراست، اما مهم‏ترین، گسترده‏ترین و تأثیرگذارترین نوع موسیقى در دوران جنگ بود که به خصوص در جبهه‏هاى نبرد، رواج و محبوبیت بسیار داشت. این نوع موسیقى در واقع کلام آهنگینى بود که بدون هیچ نوع سازى تنظیم مى‏گشت و گاهى با سازهایى که در عزادارى ماه محرم به کار مى‏رود، همراه مى‏شد. مبنا و اساس این نوع موسیقى(حماسى – مذهبى)، نوحه‏هاى عزادارى سالار شهیدان (علیه السلام) بود که به دلیل ریشه‏دار بودن در فرهنگ مردم ایران، به مؤثرترین و گسترده‏ترین نوع موسیقى دوران جنگ تبدیل شد. شاخص‏ترین نوحه‏خوانان در طول دفاع مقدس، رزمندگانى همچون صادق آهنگران، کویتى‏پور و ... هستند که نقش مهمى در قوام و شکل‏گیرى این نوع موسیقى حماسى داشتند و در اشعار ایشان، موتیف‏ها و تم‏هاى موسیقى عزادارى بومى )مناطق جنوبى ایران( کاملا آشکار است.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ