پرسش :

آیا مسئله چشم زخم حقیقت دارد؟ حکمت آن چیست؟

پاسخ :
با توجه به آیات قرآن و روایت های معصومین علیهم السلام، چشم زخم حقیقت دارد. آیه شریفه 51 سوره قلم، این حقیقت را تأیید می کند، چنان که خداوند می فرماید:
وَ إِنْ یَکادُ الَّذینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ. (قلم: 15)
نزدیک است کافران هنگامی که آیات قرآن را می شنوند، تو را با چشمان خود هلاک کنند و می گویند او دیوانه است.
در شأن نزول این آیه آمده است کفار می خواستند با چشم زخم، به رسول خدا صلی الله علیه و آله آسیب برسانند. ازاین رو، قومی از قریش آمدند و روبه روی حضرت ایستادند و گفتند: ما هم از نظر فصاحت و بلاغت و هم از نظر اظهار دلیل و برهان، کسی را مانند این مرد ندیده ایم. آنها قوم بنی اسد و به بدچشمی معروف بودند و هرگاه به هر چیزی چشم می انداختند و از آن تعریف می کردند، آسیبی به آن می رسید. بنابراین، از یکی از آنها خواستند به حضرت محمد صلی الله علیه و آله چشم زخم بزند. پس وی چنین کرد و چشم خود را به پیامبر افکند و به تعریف و توصیف رسول خدا صلی الله علیه و آله پرداخت و نگاه خود را به پیامبر دوخت، درحالی که پیامبر در حال خواندن قرآن بود. این نگاه حدود یک ساعت به طول انجامید و آن مرد تصور کرد چشم زخم او بر رسول خدا صلی الله علیه و آله اثر خواهد کرد. آن گاه این آیه بر پیامبر خدا نازل شد.1
روایت های معصومین علیهم السلام نیز تأثیر چشم زخم را تأیید می کند. البته برخی روایت ها به طور صریح و برخی به صورت ضمنی، به این امر اشاره کردند که برخی از آنها عبارتند از:
1. ابن عباس می گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله در تفسیر آیه «وَ إِنْ یَکادُ الَّذینَ کَفَرُوا... فرمود: اَلْعَیْنُ حَقٌّ؛ چشم زدن حق است».2
2. امام علی علیه السلاممی فرماید: «اَلْعینُ حَقٌّ وَالرُّقیّ حقٌّ؛ چشم زخم، حق و افسون نیز حق است».3
3. در روایتی آمده است اسماء بنت عمیس، همسر جعفر طیار، خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: «گاه به فرزندان جعفر چشم می زنند. آیا دعایی برای جلوگیری از چشم زخم برای آنها بگیرم؟» پیامبر فرمود: «بله، مانعی ندارد. اگر چیزی بتواند بر قضا و قدر پیشی گیرد، چشم زدن است».4
در حکمت این امر می توان گفت روح انسان قدرت و آثار بسیاری دارد که هنوز برای بشر ناشناخته است. نمونه بسیار کوچک آن در دنیای امروز، تله پاتی (یعنی انتقال فکر و ارتباط معنوی و فکری میان دو نفر از راه دور) است که با این شیوه، مطالبی از راه دور از شخصی به دیگری از راه انتقال فکر القا می شود. جادو، ایجاد دوستی و دشمنی در افراد و کارهای عجیبی که مرتاضان هندی انجام می دهند، مانند نگه داشتن قطار با نیروی چشم و کارهای دیگر از این دسته است.
بسیاری از دانشمندان معتقدند در برخی چشم ها، نیروی مغناطیسی ویژه ای نهفته شده است. این نیرو کارآیی بسیاری دارد و حتی با تمرین می توان آن را پرورش داد. فرد می تواند از راه مغناطیسی سیال که بخشی از همان جاذبه عمومی است، در فردی دیگر اثر بگذارد. خواب مغناطیسی، از نوع نیروی مغناطیسی چشم است.
در قرن یازدهم شخصی به نام فیمینی، اهل فلورانس درباره خواب مغناطیسی گفت: «انسان ها می توانند بر اثر تمرین، به وسیله مغناطیس چشم خود، در دیگری اثر بگذارند و اراده وی را در اختیار خود بگیرند».5
برخی با چشم خود چنین افرادی را دیده اند که از این نیروی مرموز چشم برده اند و افراد یا حیوانات یا اشیایی را از راه چشم از بین برده اند.6
پی نوشتها:
1. محمدباقر محقق، نمونه بیّنات در شأن نزول آیات، تهران، انتشارات اسلامى، 1361، چ 4، صص 829 و 830 .
2. جلال الدین سیوطى، تفسیر درالمنثور، ذیل آیه 51 سوره قلم.
3. نهج البلاغه، حکمت 400.
4. بحارالانوار، ج 60 ، ص 26، باب 1، ح 27.
5. نک: احمد زمردیان، حقیقت روح، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، 1372، ج 3، صص 226ـ235.
6. نک: مکارم شیرازى و همکاران، تفسیر نمونه، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، 1370، چ 10، ج 24، صص 426 و 427.
www.irc.ir