پرسش :

آیا حضرت قاسم بن الحسن(علیه السلام) در حادثه عاشورا داماد بوده است؟

پاسخ :
قاسم بن حسن در واقعه کربلا سنش از ده سال بیشتر بود ولی به پانزده سال نرسیده بود. طبری می‏گوید قاسم ده سال داشت و در مقتل ابی‏ مخنف آمده که قاسم در کربلا چهارده ساله بود(1) علامه مجلسی می‏گوید که نقل ماجرای عروسی قاسم به مدارک معتبر متکی نبوده است، منشأ این حکایت دو کتاب است یکی منتخب المراثی که بهترین تألیفات به زبان عربی می‏باشد و نویسنده آن شیخ فخرالدین طریحی صاحب مجمع البحرین است و دیگری روضة الشهداء نوشته ملاحسین کاشفی صاحب انوار سهیلی است . این کتاب اولین مَقتلی است که به فارسی نوشته شده است.(2) و فاقد اعتبار است.
در این رابطه نقل می‏ کنند که وقتی امام حسین مسیر مدینه تا کربلا را طی می ‏نمود حسن بن حسن از عموی خویش امام حسین(علیه السلام) یکی از دو دختر او سکینه و فاطمه را خواستگاری کرد حسین(علیه السلام) فرمود: هر یک را که بیشتر دوست داری اختیار کن، حسن خجالت کشید و جوابی نداد حسین(علیه السلام) فرمود: من برای تو فاطمه را اختیار کردم که به مادرم فاطمه بنت رسول)صلی اللَّه علیه و آله( شبیه‏ تر است، بدین ترتیب وجود فاطمه نو عروس در کربلا امری مسلّم است. اگر فرض کنیم ازدواج قاسم درست باشد باید گفت امام حسین(علیه السلام) دو دختر به نام فاطمه داشتند که یکی را به حسن تزویج کرده و دیگری را برای قاسم عقد نموده‏ اند (3) یا این که بگوئیم دختری که به عقد قاسم در آمده اسمش فاطمه نبوده و در تاریخ اشتباه نقل شده و اگر این داستان را صحیح ندانیم باید بگوئیم راویان نام حسن را از روی اشتباه، قاسم نقل کرده‏ اند.
با این وجود بیشتر تحلیل‏گران واقعه عاشورا عروسی قاسم را نادرست می‏دانند. محدث قمی در منتهی الآمال(4) و در کتاب نفس‏المهموم(5) دامادی قاسم را رد می‏کند و می‏گوید نویسندگان نام حسن را با قاسم اشتباه کرده‏اند علامه شهید مرتضی مطهری عروسی قاسم را مردود می‏داند و مستند می‏کند به این که در هیچ کتاب معتبری وجود ندارد و حاج نوری هم گفته ملاحسین کاشفی اولین کسی است که این مطلب را در کتاب روضةالشهداء آورده و اصل قضیه صددرصد دروغ است.(6)
بطور کلی آنچه از اشارات صاحب نظران و مشاهدات بر می‏آید نقل ماجرای عروسی قاسم که بیانی از شدت قساوت و بی‏رحمی لشگریان یزید است(7) اگر به همان اندازه‏ای که تاریخ به آن اهمیت داده مورد توجه قرار بگیرد و بُغض محبین اهل‏بیت را نسبت به دشمنان برانگیزد، امری پسندیده است. اما طبق اشاره‏ای که استاد مطهری دارد اگر بنا باشد که آن را با بزرگنمایی مطرح کنند و تعزیه از آن بسازند(8) و یا چنان که دیده شده حجله‏ای بیارایند و حنایی تدارک ببینند، در این صورت اهانتی به ساحت قدس عاشورا و فرهنگ عاشورائیان انجام داده‏اند.
چون برخی از صاحب نظران داستان عروسی قاسم در کربلا را غیر واقعی می دانند لذا نمی توان به طور قطعی آنرا قبول کرد لازم است گفته شود که عروسی در میان اهل بیت(ع) با عروسی که در حال حاضر مرسوم است (و بشتر به بدعت و معاصی شبیه است)، بسیار متفاوت است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. حماسیه حسینی، شهید مهطری
2. ترجمه ارشاد، شیخ مفید
3. تحقیقی پیرامون نهضت عاشورا از مرکز مطالعات و پژوهش‎های فرهنگی حوزه علمیه (جمعی از محققین).
پاورقی ها:
1) حاج محمد هاشم بن محمدعلی خراسانی، منتخب التواریخ، انتشارات علمیه اسلامیه، ص 266.
2) صدرالدین، واعظ قزوینی، ریاض، مقدس، المسمی بحدائق الاش، ج دوم، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1374 ه ق، ص 42.
3) شیخ عباس قمی، دمع السجوم ترجمه نفس المهموم، ترجمه و تحقیق علامه ابوالحسن، شعرانی، بهار78، ناشر ذوی القربی، ص 342؛ سیدهاشم رسولی محلاتی،‌ زندگانی امام حسین، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1374، ص 478.
4) شیخ عباس قمی، منتهی الآمال، محدث قمی، انتشارات هجرت، تابستان 74، چاپ هشتم،ج 1، ص 700.
5) ابوالحسن، شعرانی (پیشین)، ص 342.
6) مرتضی، مطهری، حماسه حسینی، انتشارات صدرا، خرداد 1364، ج اول، ص 28.
7) عمادالدین حسین، اصفهانی، (عمادزاده)،‌ برداشتی از تاریخ زندگی امام حسین، انتشارات اسوه، 1373، جلد دوم، ص 137.
8) مرتضی، مطهری، «پیشین»، ص 28.
منبع: اندیشه قم