پرسش :

دلیل علمی گریه بر اهل بیت علیهم السّلام به خصوص امام حسین علیه السّلام چیست؟

پاسخ :
پیشوایان دینی اسلام، همگی هدف واحدی را تعقیب کرده‌اند و در مسیر این هدف بزرگ الهی، زحمات طاقت فرسایی را متحمل گشته‌اند که جملگی رضای پروردگار را در برداشته است. لکن فداکاری و ایثارگری حضرت ابا عبدالله الحسین ـ علیه السّلام ـ، جلوه خاصی به زندگی آن حضرت بخشیده است، طوری که پیامبران الهی، قبل از او، و پیشوایان معصوم قبل و بعد از آن بزرگوار، ارادت و محبت ویژه‌ای به این فرزند فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ داشته‌اند. این همه بزرگی و کرامت و امتیاز خاص آن بزرگوار، قطعاً از ناحیه حضرت حق می‌باشد و این همه محبت‌ها از محبت ناب سرچشمه فیض و محبت و از عنایت ازلی خدای منان و حکیم حکایت می‌کند. باز به این مقدمه‌، مطلبی را اضافه می‌کنیم که امامان معصوم، نور واحدند و احترام و گرامی‌داشت یکی از آنان، تجلیل و تکریم همگی آنان می‌باشد. حال گوییم: این که چرا بر اهل بیت یا امام حسین ـ علیهم السّلام ـ گریه می‌کنیم؟ جوابش این است که اولا گریه، نوعی عزاداری است و ثانیاً عزاداری از عوامل مهم تحریک احساسات می‌باشد، طوری که معرفت عینی به انسان می‌بخشد.[1] و همین عزاداری‌ها، رمز بقاء اسلام می‌باشند.
چنان که امام خمینی می‌فرمودند: گریه کردن نیز یک مسئله سیاسی، روانی و اجتماعی است، و حضرت سید الشهداء احتیاج به گریه ندارد. و اصرار ائمه ـ علیهم السّلام ـ به عزاداری برای حفظ مکتب و شیعیان است. دستجات عزاداری، یک راهپیمایی است با محتوای سیاسی، همان سینه زنی، نوحه خوانی، همان‌ها رمز پیروزی است، در کجای عالم سراغ دارید که این دستجات با آن محتوا که یک چنین اجماعی درست کنند و به طور هماهنگ در کشورهای مختلف اسلامی و غیر اسلامی عزاداری کنند؟ چه کسی اینها را هماهنگ کرده است؟ اینها را سید الشهداء هماهنگ کرده است که هم نفع دنیایی دارد و هم آخرتی. نفع دنیایی‌اش، همین جهت روانی مطلب است که قلوب را به هم متصل می‌کند.[2]
و علاوه از این مطالب، مسئله گریه و عزاداری را می‌توانیم از بعد روان شناسانه مورد بررسی قرار دهیم، که اینان معتقدند عواملی که در رفتار آگاهانه انسان موثر است، فقط عامل شناختی و معرفت نیست، بلکه عوامل دیگری هم در شکل دادن رفتارهای اجتماعی ما مؤثر است و دست کم، دو دسته از عوامل در رفتارهای ما نقش اساسی ایفا می‌کنند:
دسته اوّل چیزهایی هستند که برای فهم انسان و پذیرفتن مطلبی تأثیر دارند که عوامل شناختی و معرفتی معروفند، و دسته دوّم عوامل درونی و روانی و عاطفی می‌باشند که همان انگیزه‌ها و به تعبیر دیگر: احساسات و عواطف، تمایلات، و گرایشها و یا غرایز می‌نامند. و یا انگیزه‌های روانی گفته می‌شود.[3]
بنابراین شناخت و معرفت، هنگامی حرکت آفرین و مؤثر است که انگیزه‌ها و عواطف و احساسات در ما ایجاد شود چون بدون برانگیختن احساسات انسانی، تأثیر لازم و مستقیمی نخواهد داشت و نقش اساسی در هر چیز، از آن عواطف و احساسات می‌باشد، از باب مثال: علم به این که در جایی مردم محروم هستند و فقر شدیدی را متحمل می‌شوند، آن وقت تأثیر به سزایی دارد که، ما یک شخص محروم را با یک حالت رقت آور مشاهده کنیم، و صرف علم دانستن این مطلب و این حالت، هیچگاه آن اثر را ندارد، چرا که خدای متعال انسان را به گونه‌ای آفریده است که هر گاه چیزی را می‌بیند و یا منظره‌ای را مشاهده می‌کند، اثر می‌پذیرد که هیچ وقت گفته‌ها، شنیده‌ها و دانسته‌ها آن اثر را ندارد. با این توصیف، باید بگوییم که مشاهده دستجات عزاداری و گریه و عزاداری بر سالار شهیدان و دیگر معصومین بزرگوار، یکی از راههای بازسازی حیات پاک آنها است و زنده نگهداشتن یاد و خاطره آنان، احیاء روح انقلابی و فداکاری در راه حق، و ایجاد روحیه ظلم ستیزی و حقیقت جویی و ترویج مکتب شهادت طلبی است. و لازم به ذکر است که در مجالس عزاداری، در اثر حضور توده مردمی، استفاده‌های زیادی از ذکر احکام دین و معارف اسلامی حاصل می‌گردد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
کتاب آذرخشی دیگر از آسمان کربلا تألیف آقای محمد تقی مصباح یزدی مراجعه فرمایید.
پاورقی ها:
[1] . استاد محمد تقی مصباح یزدی، آذرخشی دیگر از آسمان کربلا، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ اوّل، 79، صفحات 10 ـ 35.
[2] . برگرفته از بیانات امام خمینی، علی ربانی خلخالی، عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه، چاپ دوّم، انتشارات مکتب الحسین قم.
[3] . استاد محمد تقی مصباح یزدی، آذرخشی دیگر از آسمان کربلا، ص 10 ـ 30، چاپ اوّل بهار، 1379، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
منبع : اندیشه قم