پرسش :

در روایات آمده که شیطان در ماه مبارک رمضان در غُل و زنجیراست . پس چرا در جامعه شاهد گناهان بسیاری و از همه مهم‌تر روزه خواری در ملأ عام هستیم ؟


پاسخ :
این‌گونه بیان‌ها که در آیات و فرمایشات معصومین وارد شده بحث اقتضا است یعنی ماه رمضان با فضای معنوی که ایجاد می کند اقتضای این را دارد که دست و پای شیاطین بسته شود نه این‌که ماه رمضان به عنوان قطعه‌ای از زمان علت تامه زنجیر شدن شیطان است. بسیاری از تعابیر در قرآن و روایات که در آثار اعمال خیر و شر در زمان‌های خاص بیان می‌شود اقتضا یعنی زمینه است، بین علت تامه و مقتضی تفاوت وجود دارد. علت تامه یعنی چیزی که وقتی پیدا شود ظهور معلول آن حتمی و قطعی است مثلاً در کنار آتش، حرارت وجود دارد اما گاهی چیزی زمینه است که این زمینه برای نشان دادن مقتضی و ثمره خود به عوامل دیگر نیاز دارد مثلاً یک دوست خوب زمینه‌ی هدایت است اما ممکن است که من با داشتن چندین دوست خوب باز هم به سمت گناه بروم.