پرسش :

منظور از اینکه در حدیث آمده است «اگر حضرت فاطمه را بشناسیم شب قدر را درک کرده ایم» چیست؟

پاسخ :
یکی از چیزهایی که برای همه واضح و روشن است این مطلب است که دین مقدس اسلام برای زن ارزش و احترام خاصی قائل شده و بین زن و مرد فرقی نگذاشته و تنها امتیاز را در تقوی و پرهیزکاری قرار داده است و در قرآن مجید به این مطلب اشاره کرده و فرموده: « إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ » گرامی ترین شما با تقوی ترین شماست. در بین زن ها وجود مقدس فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ که سیدة زنان عالم است مانند خورشید جهان می درخشد و شخصیت و معنویت آن حضرت بالاتر از فکر و اندیشه ی انسان های معمولی است.
توجیه حدیث مذکور این است که اگر کسی بتواند به مقام والای زهرای مرضیه پی ببرد و آن حضرت را آن طور که حقش است بشناسد به ثواب و فضیلتی می رسد که مساوی با درک شب قدر است. این مسئله موارد مشابه زیادی دارد مثلاً در روایات آمده است : کسی که با معرفت حق خدا و رسول و اهل بیتش از دنیا برود شهید است[1]، کسی که با محبت آل پیامبر از دنیا برود شهید به حساب می آید[2]، کسی که در حال غریبی بمیرد[3] یا کسی که با مرضی از دنیا برود جزو شهدا هستند؛[4] یعنی، اجر و پاداشی مانند پاداش شهید خواهند داشت.
با توجه به مطالب گذشته، متن کامل حدیث مطرح شده در پرسش چنین است:
حضرت صادق(ع) فرمود: «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ» اَللَّیلَةُ فاطِمَةُ و القدرُ اللهُ فَمن عَرَفَ فاطِمَةَ حَقَّ مَعرِفَتِها فَقَد اَدْرکَ لَیلَةَ القَّدر و اِنّما سُمِّیت فاطِمةٌ لانَّ الخَلقُ فُطِمُوا عَن مَعرِفَتِها؛ (این که خداوند می­فرماید) ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم (مراد از) شب، فاطمه و مراد از قدر خداوند، در نتیجه هر کسی فاطمه را آن چنان که باید بشناسد به حقیقت شب قدر را درک نموده است و این که فاطمه، فاطمه نامیده شده است برای این است که مخلوق از (کنه) معرفت او عاجز است.»
توجیه دیگری که در مورد این حدیث است این که این حدیث در مقام نفی توانایی درک حقیقت شب قدر توسط مردم است. حدیث در مقام بیان این مطلب است که عظمت شب قدر برای مردم قابل درک نیست همانگونه که مقام حضرت حضرت فاطمه – سلام الله علیها- نیز قابل درک نیست و اگر کسی توانست مقام آن حضرت را درک کند عظمت شب قدر را نیز درک خواهد کرد اما این مسأله سالبه به انتفاء موضوع است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ الفص الفاطمیه، حسن حسن زاده آملی.
2ـ آداب الصلوه، امام خمینی(ره).
3ـ چشمه در بستر، سید مسعود پور سیدآقایی.
پاورقی ها:
[1] . نهج البلاغه، خ190.
[2] . قرطبی، محمد بن احمد انصاری، تفسیر قرطبی، بیروت، مؤسسة تاریخ العربی، 1405ق، ج16، ص23.
[3] . متقی هندی، کنزالعمال، بیروت، موسسه الرساله، ج10، ص246، ح29313.
[4] . نعمان بن محمد بن منصور، دعائم الاسلام، دارالمعارف، 1383ق.