پرسش :

در مورد بیوگرافی حضرت امام خمینی(ره) و پدر بزرگوار و خانواده ایشان تا قبل از سکونت در خمین توضیح بفرمایید و آیا پدر ایشان دارای تابعیت هندی بوده یا ایرانی؟

پاسخ :
جد اعلای حضرت امام(ره) به نام "دین علیشاه"1 از نوادگان میر حامد حسین هندی و از علمای کشمیر بوده و در همان ایالت در راه تبلیغ دین شربت شهادت نوشیده است. بنابر نقل اهل اطلاع، ایشان اصالتا نیشابوری است، به کشمیر مهاجرت کرده، تا نیاز دین باوران آن دیار را در حوزه مسایل دینی پاسخگو باشد. از آن شهید بزرگوار فرزندی به یادگار ماند به نام "سید احمد" که پس از شهادت پدر بین سال های 1240 تا 1250 هـ .ق از کشمیر به نجف و کربلا به منظور تحصیل علوم دینی مسافرت میکند، او از پدر آموخته بود که علم مرز نمیشناسد و عالم واقعی همانند پیامر الهی طبیب دوار است، وطن عالم آن جاست که نیاز باشد و دانش او ثمر بیشتر دهد. در آن زمان با کسانی آشنا میشود. یکی از آنها فردی به نام "یوسف خان" اهل روستای "فرقهان" از توابع خمین است. او به نجف رفته بود تا عالمی را برای ارشاد مردم و انجام امور دینی آنان پیدا کند. با علامه "سید احمد" آشنا می شود که مهر مهربانی بر جبین داشت. از او دعوت میکند.
سید احمد بعد از ساکن شدن در خمین در تاریخ 17 رمضان 1257 هـ .ق با "سکینه خانم" دختر "محمد حسین بیگ" و خواهر یوسف خان ازدواج میکند. خداوند به آنها چهارفرزند عنایت میکند، سه دختر و یک پسر که از همه کوچکتر بوده، او را "مصطفی" نام میگذارند، او در روز پنجشنبه 29 رجب سال 1278 در هنگامه طلوع آفتاب دیده به جهان گشود.
مصطفی تنها پسری بود که باید خون پدر در رگ هایش بجوشد. علامه سید احمد در اواخر سال 1285 یا اوایل 1286 هـ .ق دیده از جهان فروبست، جنازه اش را طبق وصیت نامه اش به کربلا بردند و در آنجا به خاک سپردند، شهر در عزای مرادش داغ بر چهره گرفت چرا که آن شیدای شهره شهر سی سال از جوانی تا پیری را در خمین ماند، به تمام آبادیها رسیدگی کرد به جاهلانش علم و به عالمانش عمل آموخت، به دعاوی مردم رسیدگی، و اگر لازم میدید خود حکم را اجرا می کرد.
آقا سید مصطفی موسوی ابتدا در خمین اندکی با مقدمات آشنا شد و سپس به اصفهان رفت، و از آن جا به نجف عزیمت کرد تا از مرحوم میرزای شیرازی که مرجع شیعیان بود، فقه بیاموزد، پس از مدتی تحصیل، عالمی شد که او را آیت الله خطاب میکردند، و آن قدر درخشید که بزرگان خمین او را فخر المجتهدین نامیدند. بیست و هفت سال مردم در انتظار به سر بردند تا آقا مصطفی برگردد و به جای پدر بنشیند. با دعوت های رسمی و پیاپی نجابت را در اجابت دانست و به خمین برگشت و ریاست مدارس علمیه خمین را نیز عهده دار شد.2
آقا مصطفی با "حاجیه خانم احمدی" دختر آقا میرزا احمد مجتهد خوانساری ازدواج کرد و اسم همسرش را هاجر گذاشت. از آن جا به اصفهان، و دوباره راهی نجف شد. پس از مدتی به دعوت مردم خمین به زادگاه خود باز آمد و رسالت پدر را انجام داد. آخرین فرزند آقا مصطفی، در سالروز ولادت فاطمه ـ سلام الله علیها ـ به دنیا آمد، بیستم جمادی الثانی سال 1320 هـ .ق برابر با اوّل مهرماه 1281 هـ .ش . پدر وقتی چهره نوزاد خود را دید با شور و شوق گفت: پسرم، عشق من، روح الله من، جان من، روح الله من. مادر که هاجر نام داشت، خیلی دوست داشت اسم فرزندش اسماعیل باشد، امّا در برابر آقا مصطفی گفت: چه نام زیبایی، و این گونه روح الله نام نوزادی شد که در سالروز ولادت حضرت زهرا از جهان جنین به جبین جهان آمد.
امّا تقدیر راز و رمزهای شگفت دارد. روح الله چهار ماه و بیست روز بیشتر در آغوش پدر نماند، او هنوز نمیتوانست بابا بگوید که پدر به قصد سفر، آخرین بوسه بر گونه پسر زد و رفت و دیگر برنگشت. آقا مصطفی که میرفت تا ندای مظلومان خمین را به سایر بلا برساند تا شاید گشایشی شود،در میانه راه اراک شهید و روح الله در همان اوان کودکی یتیم شد. امّا این افتخار نصیب دیار خمین شد، دیاری که آغوش گشود تا یادگار مردی را که ملقب به "هندی" بود پرورش داده و خمینی لقب دهد.
از آن چه گفته آمد، معلوم میشود که پدر حضرت امام و به عبارتی اجداد ایشان ایرانی و از نیشابور بوده است.3 البته مسأله تابعیت به گونه ای که امروز مطرح است و با کمال تأسف مسلمانان را در حصار تنگ جغرافیایی محدود میکند، در آن دوران مطرح نبوده است، یک مسلمان به ویژه عالم دینی متعلق به جهان اسلام بوده است. به ویژه اینکه در ایران آن زمان شناسنامه نبود چرا که مقررات احصائیه و سجل احوال در سال 1297 در سال نخست وزیری وثوق الدوله (حسن وثوق) در تهران به اجرا در آمد و قانون آن در سال 1304 از مجلس گذشت و پدر حضرت زودتر از اینها دار فانی را وداع کرده بود. فارغ از این قید و بندها، علامه سید مصطفی پدر حضرت امام (ره)، دارای هر تابعیتی باشد، متولد ایران و خدمتگزار به این مردم بوده است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
سید علی قادری، خمینی روح الله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1378.
خاطرات آیت الله پسندیده، به کوشش محمد جواد مرادی نیا، تهران، نشرحدیث، 1374.
پاورقی ها:
1 . کلمه شاه به معنای سید است.
2 . سید علی رضا، آیینه دانشوران، تهران، بیتا، 1353.س