پرسش :

جمله «لکلّ اجل کِتاب» در آیه 38 سوره رعد به چه حقیقتى اشاره دارد؟

پاسخ :
آیه 38 سوره رعد، در حقیقت پاسخى است به ایرادات مختلفى که دشمنان پیامبر اسلام(ص) نسبت به ایشان داشتند؛ مانند این‌که مى‏گفتند:
1. مگر پیامبر ممکن است از جنس بشر باشد، همسر اختیار کند و فرزندانى داشته باشد، این آیه به آنها پاسخ مى‌دهد که این مسئله تازه‏اى نیست، ما پیش از تو پیامبران بسیارى فرستادیم و براى آنها همسران و فرزندان قرار دادیم: «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلًا مِنْ قَبْلِکَ وَ جَعَلْنا لَهُمْ أَزْواجاً وَ ذُرِّیَّةً».
2. آنها انتظار دارند که هر معجزه‏اى را پیشنهاد مى‏کنند و هر چه هوا و هوسشان اقتضا مى‏کند انجام دهى (چه ایمان بیاورند یا نیاورند) ولى آنها باید بدانند: هیچ پیامبرى نمى‏تواند معجزه‏اى جز به فرمان خداوند بیاورد: «وَ ما کانَ لِرَسُولٍ أَنْ یَأْتِیَ بِآیَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ».
3. سومین ایرادشان این بود که چرا پیامبر اسلام(ص) آمده و احکامى از تورات یا انجیل را دگرگون ساخته، مگر نه این است که اینها کتب آسمانى است و از طرف خدا نازل شده؟ مگر ممکن است خداوند فرمان خود را نقض کند؟
آیه مورد بحث در آخرین جمله خود به آنها پاسخ مى‏‌گوید که براى هر زمانى حکم و قانونى مقرر شده است: «لِکُلِّ أَجَلٍ کِتابٌ».
بنابر این، جاى تعجب نیست که یک روز تورات را نازل کند، و روز دیگر انجیل را، و سپس قرآن را؛ چرا که انسان در زندگى متحول و متکامل خود، نیاز به برنامه‏‌هاى متفاوت و گوناگونى دارد.[1]
توضیح: با توجه به این‌که نظام هستی بر اساس تحول و تبدل و زوال و حدوث نهاده شده، هر موجودى پیوسته در حرکت خواهد بود؛ مانند نور خورشید که هر لحظه پس از تابش، نور دیگرى حادث شده فضا را فرا می‌‌گیرد، اگرچه نور واحد و ممتد به نظر می‌‌رسد؛ از این‌رو هیچ موجود طبیعى دو لحظه برقرار نخواهد ماند، همچنان‌که نور خورشید دو لحظه بقا و ثبات نخواهد داشت. بر این اساس، براى هر موجودى هر لحظه اجل و مدت خاصى در نظر گرفته شده، و حکم مخصوص و مقدار و اندازه خاصى از سوی خداوند درباره آن صادر مى‌‏‌شود.[2]
پس این‌که فرمود: «لِکُلِّ أَجَلٍ کِتابٌ»، معنایش این است که براى هر زمانى حکمى است مخصوص آن زمان. و این اشاره به همان مطلبى دارد که استثناء «وَ ما کانَ لِرَسُولٍ أَنْ یَأْتِیَ بِآیَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ»، و مسئله سنت جارى خدا و تقدیرات او بدان اشاره دارد.
نتیجه این‌که خداى سبحان است که هر چه بخواهد نازل مى‏‌‌کند و بهر چه بخواهد اذن مى‌‏‌دهد، اما همان خدا در هر وقت، هر آیه‌ای را نازل نمى‏‌‌کند و بدان اذن نمى‏‌دهد؛ زیرا براى هر وقتى کتابى است که او نوشته و به جز آنچه در آن کتاب نوشته، واقع نمى‏‌شود.[3]
پی نوشت:
[1] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏10، ص 239- 240، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش.
[2]. حسینى همدانى، سید محمد حسین، انوار درخشان، ج ‏9، ص 237، کتابفروشى لطفى، تهران، 1404ق.
[3]. طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏11، ص 374، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق.
منبع:
islamquest.net