پرسش :

حوض کوثر چیست؟

پاسخ :
"کوثر" بر وزن "فوعل" وصفى است که از "کثرت" گرفته شده و به معناى "خیر کثیر و فراوان" مى‏باشد. گستره‏ى معنایى این واژه چنان وسیع و جامع است که مصادیق بى‏شمارى از جمله "خیر بى نهایت" را نیز مى‏تواند شامل شود. براى واژه‏ى "کوثر" که در سوره‏ى مبارکه کوثر آمده است، در تفاسیر شیعه و سنى معانى بسیارى براى "کوثر" ذکر شده است که جملگى، از مصادیق همین خیر کثیر مى‏باشند؛ مصادیقى چون: 1. حوض و نهر کوثر...، 2. مقام شفاعت کبرى در روز قیامت، 3. نبوت، 4. حکمت و علم، 5. قرآن، 6. کثرت اصحاب و پیروان، 7. کثرت معجزات، 8. کثرت علم و عمل، 9. توحید و ابعاد آن، 10. نعمت‏هاى خدا به پیامبر (ص) در دنیا و آخرت، 11. نسل کثیر و ذریه فراوان که در گذر زمان باقى بمانند. بى‏تردید این فراوانى ذریه و باقى ماندن نسل پیامبر (ص) از وجود دختر والا گهر ایشان، فاطمه ی زهرا (س) نشأت گرفته است. پس بارزترین مصداق "کوثر" وجود مبارک حضرت زهرا (س) مى‏باشد. بیانگر این حقیقت و شاهد این واقعیت، شأن نزول و سیاق آیات سوره ی کوثر مى‏باشد . آرى وجود فاطمه (س) منبع خیر کثیر است که هم باعث ماندگارى رسالت پیامبر (ص) تا روز رستاخیز شده است و هم عامل جاودانگى نسل پاک او.[1]
از این رو، با استناد به روایات مربوط به حوض کوثر و شأن نزول سوره‏ى کوثر و متن و سیاق آیات، مى‏توان نتیجه‏گیرى نمود: "کوثر" داراى دو مصداق بارز، یکى در دنیا و یکى در آخرت است. مصداق دنیوى آن که همان "کوثر محمدى" است، فاطمه ی زهرا (س) است که منشأ اولاد و ذریه‏ و نسل پاک پیامبر (ص) است، که ایشان و ذریه‏ى او مردم را در دنیا از معارف و اخلاق و احکام و آداب الاهى سیراب نموده‏اند و مصداق دیگر آن که "کوثر بهشتى" است، حوضى در بهشت است که على (ع) و دیگر امامان معصوم‏علیهم السلام ساقى آن مى‏شوند و کام تشنگان رهیده از صحراى محشر را سیراب مى‏نماید.[2]
اوصاف حوض کوثر
توصیفات حوض کوثر از زبان رسول الله (ص): حوض کوثر نهرى است داراى خیر کثیر در بهشت که از حوضى مى‏ریزد و اطراف آن به عدد ستارگان آسمان، ظروفى چیده شده است و امت من پس از ورود به بهشت بر آن وارد مى‏شوند. در پیش من حوضى است به وسعت مدینه تا یمن یا وسعت مدینه تا عمان. کناره‏هاى آن از طلا است و شراب (نوشیدنى) آن از برف و شیر، سفیدتر و از عسل شیرین‏تر و از مِشک خوشبوتر است و بر سنگ‏هاى بزرگ لؤلؤ و مرجان جارى مى‏شود. هرکس از آن بنوشد، هرگز تشنگى بر او عارض نشود و اولین کسانى که بر آن وارد مى‏شوند، مهاجران (از مکه به مدینه) فقیر مى‏باشند. والى و ساقى آن، مولا، امیرالمؤمنین، على (ع) است. مؤمنان پس از نوشیدن از آب کوثر اطراف پیامبر (ص) جمع شده و از دیدار یکدیگر خشنود مى‏شوند. چشمه‏ى کوثر از ساق عرش است که آن جا منزلگاه اوصیا (ع) و شیعیان ایشان است و از آن جا با دو ناودان به حوض ریخته مى‏شود و سپس با دو نهر در بهشت جریان مى‏یابد. براى هر پیامبرى در بهشت نهرى است که به خاطر کثرت وارد شوندگان بر حوضشان بر یکدیگر مباهات مى‏کنند، لکن من امیدوارم که وارد شوندگان بر حوضم بیشتر از سایرین باشد.[3]
حوض کوثر در کلام امامان معصوم‏:
امیرمؤمنان، (ع) فرمودند: "حوض کوثر ما مملوّ است و در آن دو نهر مى‏ریزد از بهشت، یکى از چشمه‏ى تسنیم و دیگرى از چشمه‏ى معین".[4]
و در حدیث معتبر، امام صادق (ع) فرمودند: کسى که به درد آید دل او از براى مصیبت ما، فرحناک مى‏شود در وقتِ مردن، فرحى که هرگز از دل او بیرون نمى‏رود تا در حوض کوثر بر ما وارد شود و کوثر خوشحالى مى‏کند؛ چون دوست ما بر او وارد مى‏شود. حتى آن که به او مى‏چشاند از لذت انواع خوردنى‏ها که نمى‏خواهد از آن جا به جاى دیگر رود. هر که از آن یک شربت بیاشامد، هرگز تشنه نشده و بعد از آن هیچ گاه تعب نکشد. و آن به سردى کافور و بوى مشک و طعم زنجیل است و از عسل شیرین‏تر و از مسکه نرم‏تر و از آب دیده صاف‏تر و از عنبر خوشبوتر مى‏باشد. واز چشمه‏ى تسنیم بهشت بیرون مى‏آید. بر نهرهاى بهشت همه مى‏گذرد و بر روى سنگ ریزه‏ى مروارید و یاقوت جارى مى‏شود و... . و هر دیده‏اى که در مصیبت ما بگرید، البته شاد و خوشحال گردد به نظر کردن به کوثر، و آب مى‏دهند از آن همه‏ى دوستان ما را، اما به قدر محبت و متابعت ما، از آن لذت مى‏برند و هر که محبتش بیشتر است، لذتش بیشتر خواهد بود،... .[5]
شایان ذکر است که بدون شک دوازده امام معصوم‏ علیهم السلام، همگى در روز قیامت، ساقى حوض کوثرند. چنان که از احادیث و براهین ظاهر است و سیدالشهداء (ع) فرمودند: "و نحن وُلاة الحوض نسقى وُلاتنا؛ ماییم صاحبان حوض کوثر، سیراب مى‏نماییم دوستان خود را".[6] و همان گونه که پیامبر (ص) امید آن داشتند که وارد شوندگان بر حوضشان بیشتر از سایرین باشند، هر مسلمانى که نام کوثر و توصیفات آن را مى‏شنود، آرزو مى‏کند که از وارد شوندگان بر حوض و برنبى (ص) قرار گیرد، لکن روشن است که اگر این امید و رجا واقعى باشد، باید براى دست یابى به آن کوشید، و پس از کسب زاد و توشه نیز باید مراقبت نمود تا این سرمایه توسط رهزنان و شیاطین جنى وانسى، بیرونى و درونى به یغما نرود و یا دچار آفت نشود و إلاّ زحمت‏هاى بر باد رفته و حاصلى از آنان نخواهد چید و ورود او بر حوض، تبدیل به خواب و خیال مى‏شود و دلخوش کردن به خواب و خیال و آماده نشدن و تلاش ننمودن براى تحصیل مطلوب، کارى غافلانه و امیدى بیهوده است.
امید آن که خداوند در دنیا ما را از معارف اهل بیت (ع) و عشق ایشان بهره‏مند و در آخرت در کنار حوض کوثر چشمان ما را از دیدار آنان روشن و جان تشنه‏ى دست ایشان سیراب نماید. از این رو در دعاى ندبه مى‏خوانیم: "... واسقنا من حوض جده صلى الله علیه وآله بکاسه و بیده ریّا رویّا هنیئاً سائغاً لاظمأ بعده یا ارحم الراحمین" ]خدایا[ سیراب کن ما را از حوض جدّ امام عصر (عج) به کأس و جام و دست او (امام عصر عجل اللَّه فرجه)، سیراب کامل و گوارایى که هرگز بعد از او تشنگى نباشد، یا ارحم الراحمین".
منابع و مآخذ:
1. خوارزمى، مقتل، ج 2، ص 33.
2. زمخشرى، محمود بن عمر، کشاف، ج ، ص 808 - 806.
3. طباطبایى، محمد حسین، المیزان، ج20، ص 373 - 370.
4. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج 5، ص 549 - 548.
5. علامه‏ى مجلسى، بحارالانوار، ج 8، ص 18.
6. علامه‏ى مجلسى، حق الیقین، ص 453 و 455.
7. فیض کاشانى، ملا محسن، محجة البیضاء، ج 8، ص 353 - 352.
8. محدث قمى، عباس، مفاتیح الجنان، دعاى ندبه.
9. مصباح یزدى، محمد تقى، جامى از زلال کوثر، ص 22 - 19.
پی نوشت:
[1] ر.ک: مصباح یزدى، محمد تقى، جامى از زلال کوثر، ص 20 - 22 ؛ علامه ی طباطبایى، محمد حسین، تفسیر المیزان، ج 20، ص 370، و تفاسیر مختلف، ذیل سوره ی کوثر.
[2] البته این که چه رابطه و نسبتى بین "کوثر محمدى" و "کوثر بهشتى" وجود دارد، نیاز به تعمّق و بررسى و مجال افزون ترى مى‏باشد. و شاید بتوان گفت عقل و اندیشه‏ى انسان‏هاى معمولى از فهم و تصور آن عاجز است.
[3] ر. ک: فیض کاشانى، محسن، محجة البیضاء، ج 8، ص 352 - 353 و سایر تفاسیر ذیل سوره ی کوثر.
[4] علامه ی مجلسى، حق الیقین،ص 453 ؛ بحارالانوار، ج 8، ص 18.
[5] علامه ی مجلسى، حق الیقین،ص 455.
[6] بحارالأنوار، ج45، ص 49.
منبع:islamquest.net