پرسش :

در آیۀ «کَذلِکَ أَوْحَیْنا إِلَیْکَ رُوحاً مِنْ أَمْرِنا...»، منظور از «روحاً من امرنا» چیست؟

پاسخ :
خداوند در آیۀ شریفه می فرماید: «همان گونه (که بر پیامبران پیشین وحى فرستادیم) بر تو نیز روحى را به فرمان خود وحى کردیم...». [1]
در این که منظور از«روح» در «و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا» چیست؟ چند دیدگاه از سوی مفسّران بیان شده است:
یک. منظور از «روح» در این آیه، قرآن است؛ [2] زیرا قرآن، مایۀ حیات روح و جسم است. [3] این معنا، با قراین مختلفى که در آیه وجود دارد؛ مانند تعبیر به «کذلک» که اشاره به مسئلۀ وحى است و تعبیر به «اوحینا»؛ همچنین با تعبیراتى که در بارۀ قرآن در ذیل همین آیه آمده است، کاملاً سازگار است؛ [4] ولی برخی از مفسّران بر این تفسیر اشکال وارد کرده اند. [5]
دو. این که منظور «روح القدس» است که منظور از آن یا جبرئیل و یا فرشته‏ اى بوده که حتى از جبرئیل و میکائیل برتر است و همواره پیامبر اسلام را همراهى مى ‏کرد. [6] چنانچه روایاتی نیز در این باره نقل شده است.‏ [7]
سه. منظور، رحمت الاهی است. [8]
ولی برخی از مفسّران، نظریّۀ اول را پذیرفته و آن را با توجّه به تعبیراتى که دربارۀ قرآن در ذیل همین آیه آمده است، کاملاً سازگار می دانند و روایاتی که روح را به معناى روح القدس یا فرشته بلند مقام خدا تفسیر کرده اند، اشاره ای به معنای باطن آیه است. [9]
پی نوشت:
[1] . شوری، 52.
[2] . طبرسى، فضل بن حسن‏، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، با مقدمۀ بلاغی، محمد جواد، ج 9، ص 58، انتشارات ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372 ش؛ مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 20، ص 503، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، چاپ تهران، چاپ اول،1374 ش؛ نیشابورى، محمود بن ابو الحسن، إیجازالبیان عن معانی القرآن، تحقیق: قاسمی، حنیف بن حسن، ج 2، ص 735، دار الغرب الاسلامی، بیروت، چاپ اول، 1415ق؛ حسینى شیرازى، سید محمد، تبیین القرآن، ص 502، نشر دار العلوم، بیروت، چاپ دوم، 1423ق؛ مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، ج 6، ص 534، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1424ق.
[3] . تفسیر الکاشف، ج 6، ص 534؛ تفسیر نمونه، ج 20، ص 503.
[4] . تفسیر نمونه، ج‏20، ص 503.
[5] . ر.ک: طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 18، ص 75 – 76، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417 ق.
[6] . المیزان فی تفسیر القرآن، ج 5، ص 80؛ طیب، سید عبد الحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 11، ص 514، انتشارات اسلام، چاپ دوم، تهران، سال 1378 ش؛ سمرقندى، نصربن محمد بن احمد، بحرالعلوم، ج 3، ص 250، بی جا و بی تا؛ شریف لاهیجى، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق: حسینى ارموی، میر جلال الدین، ج 4، ص 62، دفتر نشر داد، تهران، چاپ اول، 1373ش؛ گنابادى، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة، ج 4، ص 52، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ دوم، 1408 ق.
[7] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 1، ص 273، محقق و مصحح، غفاری، علی اکبر و آخوندی، محمد، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق؛ همچنین امام علی (ع) می فرماید: «خداى تعالى از روزى که رسول خدا (ص) از شیر گرفته شد، بزرگ ‌ترین فرشته خود را قرین او ساخت تا آن جناب را شب و روز به طریق مکارم و به سوى محاسن اخلاق راهنمایی کند»؛ شریف الرضى، محمد بن حسین‏، نهج البلاغه (صبحى صالح)، محقق و مصحح: فیض الاسلام، ص 300، نشر هجرت، قم، چاپ اول، 1414ق.
[8] . طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، ج 25، ص 28، دار المعرفة، بیروت، چاپ اول، 1412ق.
[9] . تفسیر نمونه، ج 20، ص 503 و 504.
منبع:islamquest.net