پرسش :

در آیه: \"فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِکَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِیمٌ\"، مقصود از \"فمن اعتدی\" چیست و علت این وعده عذاب چه می باشد؟

پاسخ :
یکی از احکام حج و عمره، حرمت شکار در حال احرام است که آیات 94 تا 96 سوره مائده، ناظر به همین مسئله یعنی حرمت شکار حیوانات صحرایى و دریایى در حال احرام مى‏باشد، قبل از بیان معنا و مفهوم تعدی و تجاوز باید گفت؛ فلسفه تحریم صید در حال احرام این است که حج و عمره از عباداتى است که انسان را از جهان ماده جدا کرده و در محیطى مملو و سرشار از معنویت فرو مى‏برد. تعلقات زندگى مادى، جنگ و جدال ها، خصومت ها، هوس هاى جنسى، لذات مادى، در مراسم حج و عمره به کلى کنار مى‏روند و انسان به یک نوع ریاضت مشروع الاهى دست مى‏زند، به نظر مى‏رسد که تحریم صید در حال احرام نیز به همین منظور است.[1] این حکم به قدرى دقیق تشریع شده که نه تنها صید حیوانات، بلکه کمک کردن حتى نشان دادن و ارائه صید به صیاد نیز تحریم گردیده، چنان که در روایات آمده است، امام صادق (ع) به یکى از یارانش فرمود: "رگز صید و شکار در در حال احرام، چه در حرم و چه غیر حرم حلال ندان. نیز اگر چه محرم نیستی، در حرم حق صید نداری، همچنین صید را به شخص محرم و غیر محرم نشان مده که آن را شکار کند و حتى اشاره به آن مکن (و دستور مده) تا به خاطر تو صید را حلال شمارد؛ زیرا این کار موجب کفاره براى شخص متعمد مى‏شود".[2]
بنابراین منظور از "من اعتدی" این است که هر کس بعد از این حکم (ممنوعیت صید) از فرمان الاهی تجاوز و شکار کند، گرفتار عذابى دردناک خواهد شد. از این رو، علت عذاب همین تخلف و سرپیچی از حکم خدا خواهد بود. و مقصود از عذاب، عذاب جهنم در آخرت، "و می تواند گرفتارهای دنیوی باشد".[3] لذا اصرار بر گناه و تکرار آن، بسیار خطرناک و عقوبت سختى در پى دارد.
پی نوشت:
[1] ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏5، ص 88- 89، دار الکتب الاسلامیة، تهران.
[2] حر عاملى، وسائل الشیعة، ج 5 ص 75، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 هـ ق. "عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا تَسْتَحِلَّنَّ شَیْئاً مِنَ الصَّیْدِ وَ أَنْتَ حَرَامٌ وَ لَا وَ أَنْتَ حَلَالٌ فِی الْحَرَمِ وَ لَا تَدُلَّنَّ عَلَیْهِ مُحِلًّا وَ لَا مُحْرِماً فَیَصْطَادُوهُ وَ لَا تُشِرْ إِلَیْهِ فَیُسْتَحَلَّ مِنْ أَجْلِکَ فَإِنَّ فِیهِ فِدَاءً لِمَنْ تَعَمَّدَهُ‏".
[3] راوندى، قطب الدین، فقه القرآن فی شرح آیات الأحکام، ج‏1، ص 306، کتابخانه آیت الله مرعشى، قم، 1405 ق.
منبع:islamquest.net