پرسش :

آیا این روایت نبوی که می‌فرماید: «به زودی سخنان زیادی به دروغ به من نسبت داده خواهد شد، پس هر سخنی که به شما رسید را بر قرآن عرضه کنید»، در کتب روایی اهل سنّت هم آمده است، یا فقط در کتب شیعه است؟

پاسخ :
در روایات شیعی، مضمون دروغ بستن بر پیشوایان دینی و عرض روایات (اعم از نبوی و غیر نبوی) بر قرآن در موارد مختلفی مورد اشاره قرار گرفته است، از جمله: قالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) فِی حَجَّةِ الْوَدَاعِ قَدْ کَثُرَتْ عَلَیَّ الْکَذَّابَةُ [الْکِذَابَةُ] وَ سَتَکْثُرُ فَمَنْ کَذَبَ عَلَیَّ مُتَعَمِّداً فَلْیَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ فَإِذَا أَتَاکُمُ الْحَدِیثُ فَاعْرِضُوهُ عَلَى کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّتِی فَمَا وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ وَ سُنَّتِی فَخُذُوا بِهِ وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ وَ سُنَّتِی فَلَا تَأْخُذُوا بِهِ ...»؛[1] رسول خدا(ص) در حجّة الوداع فرمود: فراوان به من نسبت دروغ دادند و بعدها نیز خواهند داد. هرکس به من نسبت دروغ دهد جایگاهش جهنم خواهد بود. هرگاه سخنی از من به شما رسید آن‌را بر کتاب خدا(قرآن) و سنتم عرضه کنید، آنچه را که موافق کتاب خدا و سنت من بود، به آن عمل کنید و هرچه مخالف اینها بود به آن اعتنا نکنید.
این روایت با تعابیر مشابهی در برخی منابع اهل سنت نیز به چشم می‌خورد: «روى عن النبی (ص) ما أتاکم عنى فاعرضوه على کتاب اللّه فما وافق کتاب اللّه فهو منى و ما خالفه فلیس منى»؛[2] از پیامبر(ص) روایت شده است؛ هرگاه سخنی از من به شما رسید آن‌را بر کتاب خدا(قرآن) عرضه کنید، هر آنچه را که موافق کتاب خدا بود آن سخن از من است و هرچه مخالف آن بود، سخن من نیست.
امام شافعی نیز به این حدیث اشاره می‌کند، گرچه آن‌را نمی‌پذیرد: «فإنه بلغنی أن رسول الله (ص) قال (ما جاءکم عنى فاعرضوه على القرآن فإن وافقه فأنا قلته و إن خالفه فلم أقله) فقلت له فهذا غیر معروف عندنا عن رسول الله ص و المعروف عن رسول الله (ص) عندنا خلاف هذا و لیس یعرف ما أراد خاصا و عاما و فرضا و أدبا و ناسخا و منسوخا إلا بسنته ص فیما أمره الله عز و جل به»‏؛[3] این سخن رسول خدا(ص) به من رسید که هرگاه سخنی از من برای شما نقل شد، آن‌را با قرآن بسنجید، اگر موافق آن بود، آن سخن از من است و اگر مخالف آن بود، سخن من نیست.
به هر صورت این‌که بعد از پیامبر(ص) عده‌ای، روایاتی را ساختند و به پیامبر نسبت دادند، جای شک نیست و در منابع اهل سنت نیز به آن تصریح شده است.

پی نوشت:
[1]. طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، ج 2، ص 447، نشر مرتضى، مشهد، چاپ اول، 1403ق.
[2]. جصاص، احمد بن على، احکام القرآن، ج 2، ص 253، دار احیاء التراث العربى، بیروت، 1405ق.
[3]. امام شافعی، الأم، ج 7، ص 16، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، 1400ق.