پرسش :

وظایف اخلاقى زن در برابر شوهر چیست؟

پاسخ :
1. اظهار محبت به شوهر
شکى نیست؛ محبت و دوستى، گوهر گرانبهایى است؛ که خداوند در نهاد زن و مرد قرار داده است. تنها مى بایست دو همسر این امر فطرى را ابراز نمایند تا رابطه دوستانه و صمیمانه آنان بیش از پیش برقرار گردد. مرد در عرصه اجتماع با افراد گوناگون و سلایق مختلف مواجه مى شود و بسا اوقات مورد اهانت قرار مى گیرد. زن مى تواند با خوشرویى و اظهار محبت به شوهر، از غم و اندوهش بکاهد و با چهره اى دل انگیز او را مسرور نماید.
حضرت رضا علیه السلام مى فرماید: «بدان که زنان گوناگونند؛ بعضى زن ها دستاوردى گرانبها و تاوان (رنج هاى آدمى) هستند و این زن کسى است به شوهرش محبت مى کند و عاشق اوست»1.
امام على علیه السلام در باره رفتار حضرت زهرا علیهاالسلام چنین مى گوید: «هرگاه به رخسارش نظاره مى کردم تمام غصّه هایم برطرف مى شد و دردهایم را فراموش مى کردم»2.
باید دانست که همه چیز در زیبایى زن خلاصه نمى شود. زن هر چقدر هم زیبا باشد ولى اگر رفتارش با شوهر نامناسب و خشن باشد، نمى تواند دل او را به دست آورد، در حالى که یک نگاه لبریز از عشق و یک رفتار محبت آمیز از سوى زن مى تواند قلب مرد را تسخیر نماید؛ اگر چه از نظر زیبایى، در رتبه هاى کمتر باشد. مرد هنگامى که با کوله بارى از سختى ها به منزل مى آید، دادن یک لیوان آب یا شربت به او از سوى همسرش، مى تواند بسیار آرامش بخش و لذت بخش باشد.
امام صادق علیه السلام مى فرماید: «هیچ زنى نیست که آب به همسرش بنوشاند، در حالى که این کار از عبادت یک سال که روزهایش روزه باشد و شب هایش به عبادت بایستد بهتر است»3.
2. احترام به شوهر
مردى خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد و عرض کرد: همسرى دارم که هرگاه وارد خانه مى شوم به استقبالم مى آید، و چون از خانه بیرون مى روم بدرقه ام مى کند و زمانى که مرا اندوهگین مى بیند مى گوید: اگر براى رزق و روزى (و مخارج زندگى) غصه مى خورى، بدان که خداوند آن را به عهده گرفته است و اگر براى آخرت خود غصه مى خورى، خدا اندوهت را زیاد کند [و بیشتر به فکر آخرت باشى]. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند: «براى خدا کارگزارانى [در روى زمین] است و این زن یکى از کارگزاران خداست که پاداش او برابر با نیمى از پاداش شهید است.»4.
احترام واقعى زن به شوهر به او نیرو و توانایى مى دهد و براى تلاش و کوشش آماده اش مى گرداند. سلام ابتدایى به او، جلوى پایش ایستادن، با ادب حرف زدن، گوش دادن به سخنان او و قطع نکردن کلامش و... از جمله این امور است.
زن سعى کند هنگام ورود مرد، خودش در را باز کند و با لب خندان و چهره باز و گشوده به استقبالش برود و هنگام رفتن از منزل او را بدرقه نماید. همین عمل کوچک تأثیر شایسته اى در روح و جان شوهر به جاى خواهد گذاشت.
امام صادق علیه السلام مى فرماید: «خوشا به سعادت آن زنى که شوهرش را بزرگ شمارد و به او آزار نرساند و همیشه مطیع همسرش باشد.»5.
روحیه مردان به گونه اى است که در برابر محبت، نرم و دلبسته مى شود و هرچه در توان دارد و به دست مى آورد را به پاى محبوب خود مى ریزد و کانون گرم خانواده با محبت هر چه بیشتر شکل مى گیرد. این جاست که به اسرار سفارش بسیار درباره احترام زنان به مردان در روایات اسلامى مى توان پى برد.
3. رضایت شوهر
شکى نیست که اطاعت زن از شوهر، تنها در دو مورد واجب است:
1. خروج از منزل.
2. آمادگى جنسى.
ولى از نگاه اخلاقى و تربیتى، کسب رضایت شوهر در سایر امور، به شرط آنکه مخالف منطق عقل و موازین اسلامى نباشد، نقش مهم و سازنده اى در زندگى موفق و پایدار دارد. زن براى به دست آوردن رضایت و خشنودى خدا لازم نیست نمازهاى بسیار و یا طولانى بخواند و یا روزه هاى مستحبى بگیرد؛ بلکه پاداش هاى فراوان را مى تواند با فراهم سازى رضایت شوهر به دست آورد. از این رو در اسلام از اینکه زنى نمازش را طولانى کند و بدون اجازه روزه هاى مستحبى بگیرد، نهى شده است.
چنانچه بین زن و مرد اختلاف سلیقه پیش آمد، گذشت زن و جلب نظر شوهر رابطه عاطفى و صمیمانه را زیاد مى گرداند و در ادامه مرد جبران خواهد کرد.
رسول اکرم صلى الله علیه و آله مى فرماید: «اگر (مى خواستم) دستور دهم کسى در برابر دیگرى سجده کند، هر آینه دستور مى دادم زن شوهرش را سجده کند»6.
و نیز از حضرت آمده: «خوشا به حال زنى که شوهرش از او راضى باشد.»7.
4. نظافت و آرایش
نظافت، نظم، آراستن خانه و آرایش و آماده کردن خود براى شوهر یکى از مسئولیت هاى اخلاقى زن در برابر اوست. رعایت این امر نیز، باعث ایجاد روابط عاشقانه و صمیمانه و جلب خاطر و رضایت شوهر مى گردد. چه بسا زن با این کار نقش مهّمى در حفظ عفت شوهر خود و سلامت جامعه ایفا مى کند. از طرفى با آماده کردن خود براى همسرش، با پوشیدن لباسهاى مناسب و نظافت و آرایش اندام، توجه او را جلب نموده؛ و خواسته هاى او را از طریق مشروع تأمین مى کند و باعث محبّت و علاقه بیشتر شوهر شده و موجب مى شود که شوهرش از نامحرمان و بیگانگان چشم بپوشد و تنها به او عشق بورزد. لذا رعایت این اصل به عنوان یک مسؤالیت تأکید شده است.
نبى اکرم صلى الله علیه و آله مى فرماید: «بر زن لازم است؛ که خود را با خوشبوترین عطرها خوشبو نماید و به بهترین وجه آرایش کند و بهترین لباسهاى خود را بپوشد و بامدادان و شامگاهان خود را براى شوهر آماده کند»8.
در روایت دیگر از حضرت آمده: «بر زن روا نیست؛ که به خواب برود جز اینکه خود را براى همسرش آماده نموده باشد»9.
لازم به تذکر است که خوشبویى و آراستگى اختصاص به زن ندارد، بلکه وظیفه اى مشترک است. رعایت این اصل از دو طرف، نقش مهم در حفظ عفت زن و شوهر دارد، چنانکه در روایت آمده: رعایت نکردن این وظیفه از طرف شوهر باعث ضربه زدن به عفت همسرش مى شود10.
و نیز در روایتى از امام باقر علیه السلام آمده: «همان گونه که مردان دوست دارند زینت و آرایش را در زنانشان ببینند، زنان نیز دوست دارند زینت و آرایش را در مردانشان ببیند»11.
از سوى دیگر، زن نباید با آشکار کردن زینت ها و آرایش کردن براى غیرشوهر خود، خویش را در معرض تماشاى دیگران قرار داده و با پوشیدن لباس هاى نامناسب و محرک که موجب جلب توجه دیگران است از منزل خارج شود. این گونه حرکات موجب بى مهرى شوهر رواج فساد در جامعه مى گردد.
خداوند مى فرماید: «وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها»12؛ «زنان زینت هاى خود را جز آن مقدار که آشکار است (قُرص صورت و دستها تا مچ) براى دیگران آشکار نکنند». و خطاب به زنان پیامبر که شامل همگان است مى فرماید: «وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولى»13؛ «زنان همانند زمان جاهلیت قبل از اسلام در بین مردم آشکار نشوند».
در حدیث آمده: «زنى که براى غیر همسرش آرایش کند، عبادت و نماز او مورد قبول و پذیرش خداى سبحان نیست؛ تا اینکه خود را از آن آلودگى شستشو دهد»14.
و نیز از نبى اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده: «هر زنى که خود را خوشبو کند و از منزل خارج شود، تا زمانى که به خانه برگردد، مشمول لعن و نفرین خواهد بود»15.
5. خانه دارى و تهیه غذا
زن با طبخ غذاهاى مناسب و خوشمزه، حسن همسردارى خود را اعلام نموده و بذر الفت و محبت را در دل مرد مى کارد. در حقیقت یک زن کدبانو با زیرکى و ذوق خود در تهیه بهترین غذاها با هزینه کم مى تواند دل همسر و فرزندان را جلب کند و خود را جزء مجاهدین در راه خدا قلمداد نماید.
امام صادق علیه السلام مى فرمایند: «بهترین زنان شما زنى است که داراى بویى خوش و دست پختى خوب باشد . هنگامى که خرج مى کند، بجا خرج کند، و هنگامى که خرج نمى کند بجا از خرج کردن خوددارى ورزد . چنین زنى کارگزارى از کارگزاران خداست و کارگزار خدا نه ناامید مى شود و نه پشیمان»16.
البته در انتخاب نوع غذا نباید سخت گیرى کرد و حتى از نظر اخلاقى و تربیتى، بهتر است جانب زن را گرفته و نظر او ترجیح داده شود و به شوهر سفارش مى شود همان غذایى را بخورد که همسرش بدان میل دارد. این امر مى تواند دلگرمى و امید زن را به ادامه زندگى و ایجاد رابطه عاطفى افزایش دهد.
امام صادق علیه السلام مى فرماید: «مومن کسى است که مطابق میل همسرش غذا مى خورد و منافق کسى است که خانواده اش به میل او غذا مى خورد»17.
شکى نیست که انجام کارهاى خانه جزء وظایف شرعى زن به شمار نمى آید. مرد حق ندارد همسرش را به شیردادن، آشپزى و تهیه غذا و مرتب کردن خانه وادار کند، لذا زن این حق را دارد که در برابر آن اجرت دریافت کند. ولى از نگاه اخلاقى، خداوند دوست دارد که زن با کمال میل و اختیار این بار را به دوش بگیرد و با جلب رضایت شوهر، محیط امن و آرام همراه با صلح و دوستى فراهم ساخته و از پاداش الهى بهره مند گردد.
6. سپاسگزارى
بدیهى است که یکى از وظایف شرعى و قانونى مرد در برابر همسرش تأمین مسکن، خوراک و پوشاک است. و اگر ازاین امر تخلف کند زن مى تواند نزد حاکم شرع شکایت نماید ولى سزاوار است زن بداند شوهرش حاصل دسترنج خود را براى او و فرزندانش به خانه مى آورد و دوست دارد از او سپاسگزارى شود چرا که او یک بشر عادى است و از قدردانى خوشش مى آید. هر گاه مرد اسباب و لوازم زندگى را تهیه نمود، شایسته است زن در برابر آن اظهار شادمانى کند.
امام صادق علیه السلام مى فرماید: «بهترین زنان شما آن زنى است که چون به او چیزى داده شود، سپاسگزارى کند و اگر به او چیزى داده نشود راضى باشد.»18.
و در روایت دیگرى مى فرماید: «هر زنى به شوهرش بگوید من از تو هرگز خیرى ندیدم، ]ثواب [کارش از بین مى رود.»19.
7. قناعت
«تقدیر المعیشه» و یا برنامه ریزى اقتصادى یکى از عوامل ثبات و پایدارى بنیان خانواده است. قناعت و کم خرج بودن از ویژگى هاى مثبت یک زن مى باشد و در مقابل، تقاضاى زیاد و توقع بالا موجب آزار و رنجش همسر و در صورت عدم توانایى، گاهى انحرافاتى را موجب مى شود.
اگر زنان، مدیریت امور خانه را بر محور قناعت و پرهیز از خرج هاى غیرلازم و تشریفاتى و تجملاتى تنظیم کنند و از شوهران خود، توقعات بى جا و خارج از توان مالى نداشته باشند، از بروز تنش هاى بسیارى جلوگیرى خواهند کرد.
سست شدن پایه هاى نهاد خانواده، گاهى در اثر همین مسایل مادى و اقتصادى است و آغاز آن هم چه بسا از امور جزئى و بى اهمیت است و سر از بحران در مى آورد. از متون دینى بدست مى آید که زن نباید شوهر را به سختى و زحمت بیاندازد.
نبى اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: «از همه زنان پربرکت تر آن است که خرجش کمتر باشد»20.
در روایت دیگرى از حضرت آمده: «براى زن جایز نیست که شوهرش را به بیش از توانایى اش مجبور کند.»21.
در زندگى حضرت زهرا علیهاالسلام مى خوانیم که هیچ گاه در خانه از شوهر خود تقاضایى نکردند و همواره در سختى ها و ناملایمات، صبر و بردبارى پیشه کردند و هرگز گله و شکایتى نکردند، حتى گاهى غذایى براى خوردن در خانه على علیه السلام یافت نمى شد اما در این شرایط هم از همسر خود چیزى مطالبه نمود تا مبادا باعث شرمندگى همسرش شود.
لباس، زینت، اثاث خانه، مسکن وسیع و امثال آن خواسته هایى است که معمولاً هر زنى به خود اجازه مى دهد که از همسر خویش درخواست نماید. اما زهرا علیهاالسلامهرگز همسرش را براى تهیه این نوع خواسته ها به زحمت نینداخت. حتى وقتى حضرت زهرا علیهاالسلام در بستر بیمارى بود و على علیه السلام با دلى پر از عشق و محبت، از او خواست که اگر خواسته اى دارد ابراز کند، زهرا علیهاالسلام از بیان تقاضاى خود امتناع مى کرد22.
8. آمادگى جنسى
بدیهى است، مهرورزى و رابطه جنسى میان زن و شوهر یکى از عوامل نشاط و استحکام بنیان خانواده است. هم چنین تحلیل در آمارها نشان مى دهد که بیش ترین عامل افزایش طلاق در میان خانواده ها رعایت نکردن قناعت و مهارت ابراز محبت است. زن در خلوت خود با همسرش باید با ظرافت هاى خاص، آمادگى جنسى خود را نشان دهد. از این رو در اسلام پیش قدمى زن در مسایل جنسى را امرى مستحب برشمرده شده است. به طورى که براى زن، علاوه بر آثار دنیوى، پاداش اخروى نیز در بردارد و علاوه بر یک رفتار و هنجار نیک، به عنوان یک عمل دینى و حکم شرعى مورد تأکید قرار گرفته است.
پیامبر صلى الله علیه و آله در بیان ضرورت اعلام آمادگى جنسى زن مى فرماید: بر زن لازم است که از خوشبوترین عطرها استفاده کند و زیباترین لباس ها را بپوشد و خود را به نیکوترین وجه بیاراید و بامدادان و شامگاهان خود را بر شوهر عرضه کند و اعلام آمادگى نماید.23 از حقوق مردان بر همسرانشان است که زن خود را همواره در حوزه مسائل جنسى آماده نشان دهد مگر در مواردى که دین از آن بازداشته است. البته در همان مواردى که آمیزش ممنوع است مى توانند نسبت به یکدیگر به روش هاى مختلف ابراز محبت کنند و از یکدیگر لذت ببرند. به گونه اى که مرد احساس کمبود نکند. در بسیارى از روایات بر این نکته تأکید شده که زن بایست همواره در حالت آماده باش دایم جنسى باشد.
در روایت است، زنى از پیامبر صلى الله علیه و آله درباره حقوق شوهر پرسید: آن حضرت فرمود: «بر زن است که خود را از شوهرش باز ندارد و بگذارد تا وى از او کام بگیرد حتى اگر بر روى کوهان شتر باشد».24
این گونه آمادگى زن، شوهر را از هرگونه ارضاى غریزه جنسى در بیرون از خانه و خانواده دور نگه مى دارد و کانون گرم خانواده بیش از پیش تداوم پیدا مى کند.
تأکید آیات و روایات بر خودنمایى و آراستگى زنان براى شوهران از این روست که مردان با مشاهده و دیدن، عواطف و احساسات جنسى شان برانگیخته شود. از این رو زن موظف است خود را در حالت آماده باش قرار دهد تا شوهر وى به زنى دیگر گرایش نیابد. اگر این تمایلات جنسى در خانه و به شکل صحیح و محبت آمیز تأمین نشود به اشکال مختلف در جامعه خود را نشان مى دهد و فساد و تباهى اجتماعى را به دنبال خواهد داشت.
پی نوشت:
1.«اِعْلَمْ اَنَّ النِّساءَ شَتى فَمِنْهُنَّ الْغَنیمَةُ وَ الْغَرامَةُ وَ هِىَ الْمُتَحَبِّبَةُ لِزَوْجِها وَالْعاشِقَةُ لَهُ»؛ مستدرک الوسائل، ج 14، ص161.
2. بحارالانوار، ج 43، ص 123.
3. «ما مِنْ اِمْرَأَةٍ تَسْقى زَوْجَها شَرْبَةً مِنْ ماءٍ اِلاّ کانَ خَیْرا لَها مِنْ عِبادَةِ سَنَة صِیامِ نَهارِها وَ قِیامِ لَیْلِها»؛ وسائل الشیعه، ج14، ص 123.
4. «ِانَّ للّه عُمّالاً وَ هذِهِ مِنْ عُمّالِهِ لَها نِصْفُ اَجرِ الشَهید»؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 17.
5. «سَعیدَةٌ سَعیدَةٌ اِمْرَأَةٌ تُکْرِمُ زَوْجَها وَلا تُؤْذیهِ وَ تُطیعُهُ فِى جَمیعِ اَحْوالِهِ»؛ بحارالانوار، ج 103، ص252.
6. «لَوْ اَمَرْتُ اَحَدا اَنْ یَسْجُدَ لاَِحَدٍ لاََمَرْتُ الْمَرأةَ اَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِها»؛ کافى، ج 5، ح 508.
7. «طُوبى لاِِمْرَأةٍ رَضِىَ عَنْها زَوْجُها»؛ وسائل الشیعة، ج14، ص155.
8. «وَ عَلَیْها اَنْ تَتَطیَّبَ بِأَطْیَبِ طیبِها وَ تَلْبِسَ اَحْسَنَ ثِیابِها وَ تَزَیَنَ بِاَحْسَنِ زِینَتِها وَ تَعْرِضَ نَفْسَها عَلَیْهِ غُدُوةً و عَشیّةً»؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 211.
9. «لا یَحِلُّ اَنْ تَنامَ حَتَّى تَعْرِضَ عَلَى زَوْجِها وَ تَخْلَعَ ثِیابَها»؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 21.
10. «و لقَد تَرکَ النِّساء العِفَّةَ بِتَرْکِ ازواجِهنَّ التَّهیِّه»؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 381.
11. «النِساءُ یُحْبِبْنَ اَنْ یَرینَ الرَّجُلَ فِى مِثْلِ ما یُحبُّ الرَّجُل اَنْ یَرى فِیهِ النِّساء مِنَ الزِینَةِ»؛ مکارم الاخلاق، ص80.
12. نور 24، آیه 13.
13. احزاب 33، آیه 33.
14. «اَیُّما إِمْرَأةِ تَطَیَّبَ لِغَیْرِ زَوْجِها لَمْ یُقْبَلِ اللّه مِنها صَلاةً حَتَّى تَغْتَسِلَ مِنْ طیبِها»؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 311.
15. «اَىُّ اِمْرَأَةِ تَطَیِّبَ وَ خَرَجَتْ مِنْ بَیْتِها لاهِىَ تُلْعَنْ حَتّى تَرْجَعَ اِلى بَیْتِهَا»؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 411.
16. «خَیْرُ نِساءِکُمْ الطَّیِبَةُ الرّیحُ اَلطَّیِبةُ الطَّبیخُ الّتى اِذا اَنْفَقَتْ بِمَعرُوفٍ وَ اِنْ اَمْسَکَتْ اَمْسَکَتْ بِمَعروُفٍ فَتِلْکَ عامِلٌ مِنْ عُمّالِ اللّه وَ عامِلُ اَللّه لا یَخیبُ وَلا یَنْدِمُ»؛ کافى، ج 5، ص 326.
17. «اَلامُؤمِنُ یَأْکُلُ بِشَهْوِةِ اَهْلِهِ وَالْمُنافِقُ یَأْکُلُ اَهْلُهُ بِشَهْوَتَهِ»؛ کافى، ج 4، ص 12.
18. «خَیْرُ نِساءِکُمْ الَّتِى اِنْ اُعْطیتِ شَکَرَتْ وَ اِنْ مُنِعَتْ رَضِیَتْ»؛ بحارالانوار، ج 103، ص 235.
19. «اَیُّما اِمْرَأَةٍ قالَتْ لِزَوْجِها: ما رَأَیْتُ قَطُّ مِنْ وَجْهِکَ خَیْرا فَقَدْ حَبِطَ عَمُلُها»؛ وسائل الشیعه، ج 20، ص 162.
20. «اَعْلَمُ النِّساءِ بَرَکَةً اَقَلِّهِنَّ مَؤُونَةً»؛ نهج الفصاحه، ح 358.
21. «لا یَحِلُّ لِلْمَرْأدِ اَنْ تَتَکَلَّفَ زَوْجَها فَوْقَ طاقِتِهِ»؛ مستدرک الوسائل، ج14، ص242.
22. ر.ک: بحارالانوار، ج 43، ص 113، به نقل از: جلوه هاى رفتارى حضرت زهراس، ص 63.
23. «وَ عَلَیْها اَنْ تَتَطیَّبَ بِأَطْیَبِ طیبِها وَ تَلْبِسَ اَحْسَنَ ثِیابِها وَ تَزَیَنَ بِاَحْسَنِ زِینَتِها وَ تَعْرِضَ نَفْسَها عَلَیْهِ غُدُوةً و عَشیّةً و...»؛ وسائل الشیعه، ج 14، ص 211.
24. «وَلا تَمْنَعُهُ نَفْسُها وَ اِنْ کانَتْ عَلَى ظَهْرِ قَتَبٍ»، الکافى، ج 5، ص 507.
منبع :www.porseman.org