پرسش :

مگر امامت چه خصوصیتى دارد که همه امامان باید معصوم باشند؟

پاسخ :
در این باره ابتدا باید تعریف درستى از امامت داشت، سپس جایگاه امامت، کارویژه هاى امام و تفاوت ها و اشتراکات آن با وظایف و شئون پیامبر را بررسى کرد. بررسى کوتاهى در این مسئله از عهده تبیین فلسفه عصمت امام برمى آید.
چیستى امامت
«امامت» در اصطلاح علم کلام عبارت است از: «جانشینى از پیامبر اسلام در زمامدارى و رهبرى فراگیر امت در امور دینى و دنیوى و حفظ و حراست از دین، به گونه اى که پیروى از امام بر همه امّت واجب است».
براساس این تعریف امام کسى است که پس از پیامبر بر مسند او مى نشیند و ادامه دهنده راه پیامبر و عهده دار وظایف و رسالت هاى اوست. براى آشنایى بیشتر با رسالت اصلى امام لازم است ابتدا شئون و وظایف پیامبر را بررسى کرده، سپس ببینیم کدام یک از این وظایف پس از پیامبر بر عهده امام خواهد بود و کدام یک از عهده او خارج است.
شئون پیامبر
به اجماع همه مسلمانان، پیامبر صلى الله علیه و آله داراى شئون و کارویژه هاى مختلفى بوده اند، از جمله:1
(1) دریافت و ابلاغ وحى؛
(2) تبیین و تفسیر معصومانه وحى الهى و تشریح مقاصد آن؛
(3) بیان احکام موضوعات مستحدثه؛
(4) ردّ شبهات و تشکیکات اعتقادى؛
(5) محافظت از دین و جلوگیرى از وقوع تحریف در آن؛
(6) قضاوت و تطبیق و اجراى قوانین کلّى الهى؛
(7) ولایت و زمامدارى امت.
شأن نخست، یعنى دریافت و ابلاغ وحى، در واقع همان شأن نبوّت پیامبر بوده و دیگر شئون مربوط به جنبه مرجعیت، امامت و رهبرى دینى آن حضرت است. بر اساس ختم نبوّت شأن نخست با رحلت پیامبر صلى الله علیه و آله پایان یافت، اما دیگر شئون پایان پذیر نیست و تا بشریّت تداوم مى یابد و حاجت به آنها پابرجا است.
شئون امام
امام جانشین پیامبر و تداوم بخش نقش آن حضرت در همه امور یادشده بالا غیر از دریافت و ابلاغ وحى رسالى است. امامت در واقع جانشینى و استمرار جامع و همه جانبه خط رسالت در میان بشریّت است. امام عهده دار مرجعیّت کامل دینى، تبیین و تفسیر معصومانه دین، حفاظت از دین، حفظ، تبلیغ و ترویج هدایت ها، تعالیم و ارزش هاى دینى، بسط تربیت دینى، اجراى احکام و قوانین دینى، رفع اختلافات فکرى و نظرى در فهم دین، برقرارى عدل و قسط، قضاوت عادلانه در میان مردم، برقرارى امنیت، مدیریت کلان اجتماع و رهبرى فراگیر امّت بر اساس آموزه ها و غایات مکتب سعادت بخش اسلام است.2
قرآن و امامت
قرآن مجید بر امامت اهتمام ویژه اى داشته و در موارد مختلفى به آن پرداخته است. برخى از آموزه هاى قرآن در این باب عبارت است از:
(1) عهد و پیمان الهى بودن امامت؛
(2) برتر بودن جایگاه امامت از نبوت؛3
(3) امامت شرط تحقّق رسالت؛
(4) امامت شرط کمال و جامعیّت دین.4
امام از نظر شیعه باید داراى شرایط ویژه اى باشد. مهمترین شرایط امام عبارتند از:
(1) عصمت،
(2) علم الهى و آگاهى به تمام معارف و احکام شریعت،
(3) افضلیت و برترى در همه کمالات انسانى،
(4) منصوب و منصوص بودن.5
به نظر مى رسد با توجّه به جایگاه خطیر و کارویژه هاى مهم امام، ضرورت عصمت امام امرى بدیهى و روشن مى باشد. در عین حال در این باره دلایل متعددى ذکر شده است. برخى از این دلایل در مباحث پیش رو خواهد آمد.
پی نوشت:
1. ر.ک: الالهیات، ج 4، ص 26.
2. بنگرید: امام شناسى، حمیدرضا شاکرین و محمدرضا کاشفى، صص 32-13.
3. این به معناى برترى امامان علیهم السلام بر پیامبر صلى الله علیه و آله نیست، زیرا پیامبر افزون بر نبوت داراى منصب امامت هم بوده اند، ولى امامان علیهم السلام تنها یک منصب داشته و نبى نبوده اند.
4. بنگرید: امام شناسى، حمیدرضا شاکرین و محمدرضا کاشفى، صص 41-39.
5. جهت آگاهى بیشتر بنگرید: امامت در بینش اسلامى، على ربانى گلپایگانى، صص 187-212.
منبع: www.porseman.org