پرسش :

آیا بازگشت امامان به حیات دنیا و بحث رجعت بعد از ظهور حضرت مهدى(عج) قابل اثبات است؟ اصلاً قضیه رجعت که باید به آن معتقد باشیم چیست؟

پاسخ :
رجعت به معنى عودت و بازگشت است و در اینجا به معنى بازگشت به سوى دنیا میباشد؛ در اصطلاح معنى رجعت از نظر علما و دانشمندان شیعه چنین است که می گویند، پیش از قیام قیامت در ادامه حکومت حضرت مهدى(عج) به ترتیب، دوران رجعت هر یک از ائمه هدى علیهم السلام فرا میرسد و جمعى از نیکان از هر دوران و هم چنین شاخصان پلید از هر زمان به دنیا بازگردند. نیکان براى دیدن دولت کریمه اهل بیت علیهم السلام و رسیدن به آرزوى حکومت عدل و داد و بدکاران از براى عقوبت و عذاب دنیا که سزاى اعمال خود را در این دنیا ندیده اند.
درباره رجعت، دلایل متعددى از آیات و روایات بر وقوع آن در بین امت هاى پیشین وجود دارد و اشاره به آن در آخرالزمان نیز وجود دارد.
1. آیات
زنده شدن برخى از اموات، (رجعت) در امت هاى پیشین واقع شده است و آیات قرآن و بر آن دلالت دارد:
1. رجعت عده اى از بنی اسرائیل:
«وَ إِذْ قُلْتُمْ یا مُوسى لَنْ نُو مِنَ لَکَ حَتّى نَرَى اللّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْکُمُ الصّاعِقَةُ وَ أَنْتُمْ تَنْظُرُونَ. ثُمَّ بَعَثْناکُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ »1؛
«و [یاد کنید] هنگامى را که گفتید اى موسى هرگز به تو ایمان نمیآوریم مگر آنکه خدا را آشکارا ببینیم پس صاعقه شما را فراگرفت در حالى که مینگریستید. سپس شما را پس از مردنتان برانگیختیم، شاید سپاسگزارى کنید».
2. رجعت هزاران نفرى که از شهر خود بیرون آمدند:
«أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِینَ خَرَجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْیاهُمْ إِنَّ اللّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النّاسِ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النّاسِ لا یَشْکُرُونَ »2؛
«آیا به کسانى که براى گریز از مرگ از شهر خود بیرون آمدند در حالى که هزاران نفر بودند، ننگریستى. پس خدا به آنان گفت بمیرید سپس آنها را زنده ساخت. بیتردید خداوند بر مردم بخشش فراوانى دارد و لکن بیشتر آنان سپاسگزارى نمی کنند».
3. رجعت و زنده شدن مردگان به دست عیسى علیه السلام:
«وَ رَسُولاً إِلى بَنِیإِسْرائِیلَ أَنِّى قَدْ جِئْتُکُمْ بِآیَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ... وَ أُحْىِ الْمَوْتى بِإِذْنِ اللّهِ »3؛
«و [او را ]فرستاده اى به سوى بنیاسرائیل [قرار داد که می گفت ]من از طرف پروردگارتان نشانه اى براى شما آورده ام... و مردگان را به اذن خدا زنده میکنم».
مرحوم علامه طباطبایى در ذیل آیه 210 سوره مبارکه بقره،4 به تفصیل درباره رجعت بحث کرده اند.5
2. روایات
از حضرت رضا علیه السلام نقل شده است: مأمون به امام رضا عرض کرد: اى ابالحسن نظر شما درباره رجعت چیست. حضرت فرمود: حقیقت دارد. در میان امت هاى پیشین نیز وجود داشته است و قرآن از آن سخن به میان آورده و رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است: هر چه در امت هاى گذشته بوده در میان این امت نیز عیناً و مو به مو پیش خواهد آمد.6
در حدیث دیگرى امام صادق علیه السلام می فرماید: «لیس منّا من لم یون بکرتنا»؛ از من نیست کسى که به رجعت ما ایمان نداشته باشد.» لذا ما در زیارت «آل یاسین» که ویژه امام عصر(عج) است، بعد از نام بردن اسامى ائمه علیه السلام شهادت میدهیم: «ان رجعتکم حقّ لاشکّ فیها»؛ «رجعت شما بدون شک واقع خواهد شد.»7 و ما نیز آرزو می کنیم که در آن زمان باشیم، چنان که در زیارت جامعه می خوانیم: «و یکر فى رجعتکم»؛ «خدا یا ما را از کسانى قرار ده که در رجعت ائمه علیهم السلام باز میگردند». و در وداع زیارت جامعه آمده «و أحیانى فى رجعتکم»؛ «و خدا مرا در رجعت شما ائمه زنده گرداند».
در برخى روایات، اصحاب کهف و سلمان و ابوذر و مقداد و مالک اشتر جزو یاران رجعت یافته حضرت مهدى(عج) شمرده شده است8.
در روایات، رجعت ائمه اطهار علیهم السلام از مسلّمات است؛ اما چگونگى و جزئیات آن ذکر نشده است.
امام صادق علیه السلام می فرماید: «انّ الرّجعه لیست بعامّه و هى خاصّه لایرجع الاّ من محض الایمان محضا او محض الشّرک محضا»9؛ «رجعت همگانى نیست بلکه خاص است و فقط کسانى به دنیا باز میگردند که مون خالص یا مشرک محض باشند».
دانشمند بزرگ شیعه، مرحوم سید مرتضى علم الهدى عقیده بر رجعت از دیدگاه امامیه را چنین توضیح می دهد: باور شیعه امامیه این است که خداوند متعال به هنگام ظهور امام زمان(عج) گروهى از شیعیان راکه پیش از ظهور آن حضرت از دنیا رفته اند به این جهان بازمیگرداند تا آنان به پاداش یاورى و همراهى و درک حکومت آن وجود مقدس نایل گردند. همچنین خداوند برخى از دشمنان آن حضرت را زنده می کند تا از آنان انتقام گیرد، بدین صورت که آشکار شدن حق و بلندى مرتبت پیروان حق را بنگرند و اندوهگین شوند.
نکته شایان توجّه اینکه در روایات رجعت بر این نکته تأکید شده که رجعت نسبت به مؤمنین امرى اختیارى است؛ امام صادق علیه السلام فرمودند: «هرگاه قایم علیه السلامظهور کند، در قبر به مؤمن گفته می شود: اى فلان آقایت ظهور کرده است، اگر خواهى به او ملحق شوى برخیز و ملحق شو و اگر خواهى که در جوار کرامت پروردگارت بمانى بمان»10.
در مورد رجعت مشرکین و بدکاران در احادیث مطلبى که دلالت بر اختیارى بودن رجعت آنها باشد یافت نشد؛ ولى میتوان گفت که رجعت آنها از روى اختیار نیست زیرا آنها در چنین منزلتى نیستند که حق اختیار داشته باشند بلکه آنها بایستى طعم شکست و عذاب الهى را در همین دنیا بچشند گرچه برخلاف میل و خواست آنها باشد.11
پی نوشت:
1. بقره 2، آیات 55 و 56.
2. بقره 2، آیه 243.
3. آل عمران 3، آیه 49.
4. المیزان، ج 2، ص 106.
5. همچنین آقاى على سعادت پرور در کتاب ظهور نور، ترجمه: سید محمدجواد وزیرى فرد، روایات باب را به تفصیل آورده اند، صص 257 - 219.
6. میزان الحکمه، ج 4، ح 6927، ص 1980.
7. شیخ صدوق، الفقیه، ج 3، ص 458.
8. رجعت، علامه مجلسى، کانون پژوهش اصفهان، چاپ اول، ص 45؛ بحارالانوار، ج 53، ص 39، باب الرجعه احادیث 2 و 12 و 13 و 14 و 19 و 20 و 23 و 30.
9. بحارالانوار، ج 53، ص 39، باب 29 الرجعه.
10. ترجمه میزان الحکمه، ج4، ص 1981.
11. براى مطالعه در این زمینه ر.ک: آینده جهان دولت و سیاست در اندیشه مهدویت، رحیم کارگر.
منبع: www.porseman.org