پرسش :

معناى «اَعلى» در «سبحان ربى الاعلى» چیست؟

پاسخ :
«اعلى» از «علو» مشتق شده که به معناى نوعى برترى است. در توصیف خداوند به اعلا، تنها در مقام انتساب موجود مخلوق ـ که در برابر او پست و دنى است ـ این واژه و واژه هاى دیگرى چون «علىّ» و «متعالى» به کار مى رود.1
اما از آنجا که حضرت حق، علوّ بالذات دارد و در واقع این برترى ذاتى او است و مخلوقات و موجودات، علوّ و برترى شان بالغیر و به واسطه افاضه علوّ خداوند به آنها است؛ اصلاً نمى توان برترى مخلوقات را با برترى خداوند متعال نسبت سنجى کرد و گفت: خدا از مخلوقاتش ـ که برترند ـ برتر مى باشد. در اینجا مقایسه معنا و مفهوم ندارد.2
بر این اساس، واژه «اعلا»، بیانگر این حقیقت است که خداوند متعال، برتر از آن است که در فکر مخلوقات خود بگنجد. به مقام ذات او راهى نیست؛ نه فکر بدان مقام راه دارد و نه عقل و نه وهم و نه کشف ارباب شهود: «یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً».3
عنقا شکار کس نشود دام بازچین
کاینجا همیشه باد به دست است دام را
پی نوشت:
1. نگا: رسائل توحیدى، ص 64.
2. نگا: قاضى سعید قمى، شرح توحید صدوق، ج 1، ص 88.
3. طه 20، آیه 110.
منبع: www.porseman.org