پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام جواد علیه السلام فرمودند: اِنَّ اللهَ عَزّوجلّ یَقی بِالتَّقوی عَنِ العَبدِ ما عَزُبَ عَنهُ عَقلُهُ، ‌وَ یُجلی بِالتَّقوی عَنهُ عَماهُ وَ جَهلَه؛ خداوند متعال، به سبب تقوا، بنده اش را از آنچه از عقلش دور مانده، حفظ می کند و به وسیله ی تقوا او را نسبت به آنچه آن را نمی بیند و ناآگاه است روشن می سازد. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
«تقوا»، گوهری ارزشمند و کیمیایی است که بر زندگی فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی انسان تأثیر می گذارد و انسان متّقی و پَرواپیشه، ‌از برکات گسترده ی آن بهره مند می شود.
تقوا به تعبیر آیات و روایات، نور است و هدایت، راهنما و نگهبان، سپر حفاظتی و مانع نفوذ شیطان، دژ استوار و مرکب راهدار.
گرچه خداوند«عقل» را هدایتگر و روشنی بخش راه ما قرار داده است؛ ولی همه ی حقایق را در نمی یابد و ما را از هدایت الهی بی نیاز نمی سازد.
در قرآن آمده است:«تقوا داشته باشید، تا خدا به شما بیاموزد. »(2)
نیز فرموده است:«هر کس از خدا پروا کند و تقوا داشته باشد، ‌خداوند برای او «فرقان»قرار می دهد. »(3)
«فرقان» نیرو و بصیرتی است که باعث تشخیص حق از باطل می شود تا به بیراهه نرویم و گمراه نشویم. این همان نکته ای است که در کلام امام جواد علیه السلام آمده است؛‌ یعنی اگر چیزی هم از عقل انسان پنهان بماند و نتواند از هدایت عقلی برخوردار باشد، ‌نیروی تقوا به کمک او می آید و اگر در راه زندگی، چشم بصیرت کم نور باشد و انسان جاهل گردد، نور تقوا راه را نشان می دهد.
خداوند، ‌به اهل تقوا پاداش می دهد.
حفاظت از بنده و پیشگیری از اشتباه و مصون سازی از حرکت گمراهانه، از جمله ی این پادشهاست که در دنیا به پرهیزگاران داده می شود. اگر تقوا بصیرت افزاست، باید از فروغ آن بهره گرفت.
پی نوشت:
1. موسوعة کلمات الامام الجواد علیه السلام ص 133
2. وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ یُعَلِّمُکُمُ اللَّهُ، بقره (2)، آیه 282
3. إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقَاناً، ‌انفال (8) آیه 29.
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، ‌چاپ اول (1391)