پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام جواد علیه السلام فرمودند: لَو سَکَتَ الجاهِلُ ما اختَلَفَ النّاسُ؛ اگر نادان سکوت کند، ‌مردم اختلاف پیدا نمی کنند. (1)


پاسخ :
شرح حدیث:
پیدایش اختلافها، گاهی به اظهارنظرهای جاهلانه یا مغرضانه برمی گردد.
اگر هر کس در حد دانایی خود سخن بگوید و هر کس آنچه را نمی داند نگوید، ‌بسیاری از فتنه ها از ریشه می خشکد.
سکوت از جانب همه مطلوب است و از جاهل، مطلوب تر.
بعضی گفته اند: اگر کلام از نقره باشد، ‌سکوت از طلاست.
در کلام حکیمانه برخی هم آمده است:
اگر برای سکوتم یک بار هم پشیمان نگشته ام، ولی برای سخن گفتنم بارها پشیمان شده ام.
در کلام امیرمومنان علیه السلام هم آمده است:
«إذا تَمَّ العَقلُ نَقَصَ الکَلامُ»(2)
«هرگاه عقل، ‌کامل گردد، ‌کلام کاسته شود».
چشم و گوش و زبان ابزاری اند که اگر بر آنها نظارت و کنترل نداشته باشیم، یا به ابزار گناه تبدیل می شوند و یا فتنه و فسادی پدید می آورند که آن هم نوعی گناه است.
این گوهر ارزنده، ‌بویژه از سوی افرادی که اطلاع کافی در زمینه ای ندارند ارزشمندتر است، ‌چون مانع بروز تنشها و اختلافها می گردد.
گاهی درباره ی حادثه ای، حرفها و شایعات بسیاری پدید می آید و باعث ایجاد دو دستگی و اختلاف می شود.
باید هوشیار بود، تا زبانمان فتنه آفرین نباشد.
پی نوشت:
1. الفصول المهمّه، ص 262
2. بحارالأنوار، ج71، ص290.
منبع: حکمت های تقوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام جواد علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، ‌چاپ اول (1391)