پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام صادق علیه السّلام فرمودند: لَیتَ السِّیاطُ عَلی رُؤوس أصحابی حَتّی یَتَفَقَّهُوا فی الحَلالِ وَ الحَرامِ؛ کاش، تازیانه بالای سر اصحاب من بود، تا در حلال و حرام، دین شناس شوند. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
بیشترین لغزش های فکری و عملی افراد، از ضعف بینش دینی سرچشمه می گیرد. آنان که در مسائل فکری و اعتقادی «گمراه» می شوند، یا در مسائل عملی و رفتاری به حرام و گناه می افتند، گاهی به دلیل عدم شناخت معارف دینی و ناآگاهی از مسائل شرعی است.
از این رو، «تفقّه در دین» برای یک مسلمان ضروری است. این مسأله در روایات بسیاری تأکید شده است؛ یعنی دین شناسی آگاهانه، بصیرت عمیق در مسائل مذهبی و دانستنِ حلال و حرام خدا.
امام صادق(علیه السلام) با آن همه مهربانی که نسبت به دوستان، شیعیان و اصحابِ خود دارد، آرزو می کند که کاش، تازیانه بالای سر اصحابش باشد تا دین شناس شوند که این اهمیّت «شناخت دین» را می رساند.
بعضی از کسانی که به درآمدهای حرام روی می آورند، نمی دانند که حرام است. برخی افراد که در عمل خود دچار «خلاف شرع» می شوند، خبر ندارند که محدوده ی شروع دین کجاست، مانند کسی که از ممنوعیت ورود به یک منطقه بی خبر باشد، یا قوانین مربوط به رفت و آمد در اماکن و خیابانها و رانندگی در جاده ها را نداند، به راحتی دچار خلاف می شود. پس آگاهی دقیق از مقرّرات رانندگی لازم است، تا تخلّفی صورت نگیرد.
علمای دین نیز فتوا داده اند که فراگرفتن احکام و مسائلی که مورد نیاز انسان است، واجب است.
بکوشیم عوام نباشیم و در مسائل دینی «آگاه» شویم.
پی نوشت:
1. المحاسن، ج1، ص358
منبع: حکمت های صادقی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام صادق علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)