پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام کاظم علیه السّلام فرمودند: مَن وَلَّدَهُ الفَقرُ، اَبطَرَهُ الغِنی؛ کسی که زاده فقر باشد، ثروتمندی او را به طغیان و سرمستی می کشاند. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
از امتحانات سخت، دستیابی انسان به مال و منال و گم نکردن خویش است.
گاهی انسان عمری را در فقر و فلاکت و تنگدستی گذرانده اند و به تعبیر امام کاظم(ع)، زاده فقرند. اینان وقتی به نوایی می رسند و چرب و شیرین دنیا را می چشند، خود را فراموش می کنند و سر به طغیان می گذارند؛ چون ظرفیّت «دارایی» را ندارند.
یا رب روا مدار که گدا معتبر شود
گر معتبر شود ز خدا بی خبر شود(2)
از بدترین حالات انسان آن است که وقتی تهیدست و فقیر است، اهل تواضع و تسلیم و اطاعت و عبادت باشد، امّا وقتی به ثروت و مقام رسید، خدا و خلق خدا را فراموش کند و سرکشی ورزد.
قرآن کریم می فرماید:
«اِنَّ الإنسانَ لَیَطغی، اَن رَآهُ استَغنی(3)».
انسان طغیان می کند، وقتی که خودش را بی نیاز ببیند.
مگر قارون، دچار همین طغیانگری به سبب مال و گنجینه های فراوان نشد؟
مگر بسیاری از افراد نیستند که وقتی وضع مالی شان خوب می شود، از خدا و مسجد و زیارت و مجالس روضه و نشست و برخاست با مستضعفان فاصله می گیرند؟
این یعنی رفوزه شدن در «آزمون مالی».
پی نوشت:
1. مسند الامام الکاظم(ع)، ج2، ص357
2. حافظ گوید:
در تنگنای حیرتم از نخوت رقیب
یا رب مباد، آن که گدا معتبر شود
3. علق(96)، آیات 6- 7.
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)