پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند: منْ یَزْرَعْ خیراً یَحْصُدْ غِبطةً و منْ یَزْرَعْ شَرّاً یَحصُد ندامَةً، لِکُلِّ زارعٍ ما زَرَعَ؛ هرکس نیکی بکارد، خوشی و شادمانی درو می کند. و هرکس بدی بکارد، پشیمانی درو می کند. برای هر کشتکار، همان است که کاشته است. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
دنیا، دنیای حساب و کتاب است. نه نیکیهای مردم گم می شود، نه بدیهایشان بی کیفر می ماند. باید عاقبت کار را دید و فرجام را در نظر داشت.
هرکه اول بین بود، اعمی بود
هرکه آخربین، چه با معنی بود
هرکه آخربین تر، او مسعودتر
هرکه اول بین تر او مطرود تر
عاقلی، جز پیش اندیش نیست
وای آن کو عاقبت اندیش نیست (2)
این که گفته اند «پیشگیری بهتر از درمان است» سخنی درست و حکیمانه است. کسی که نظام حاکم بر جهان را بشناسد و به پیامدهای حوادث و نتایج اعمال توجه داشته باشد، نسنجیده حرفی نمی زند و بدون فکر و عاقبت اندیشی اقدامی نمی کند و با تدّبر خویش، از ندامت آینده پیشگیری می کند.
عاقل آن است که اندیشه کند پایان را...
کارهای ما، یا خوب است، یا بد. اگر خوبی بکاریم، نتیجه خوب آن را می بینیم و اگر بدی بکاریم، پشیمانی درو می کنیم. باید دید در مزرعه حیات، چه می کاریم و چه برداشت می کنیم؟
با دشمن و دوست، فعل نیکو، نیکوست
کی بد کند آن که نیکی اش عادت و خوست؟
با دوست چو بد کنی، شود دشمن تو
با دشمن اگر نیک کنی، گردد دوست (3)
اگر بخواهیم اهل خیر و نیکی باشیم، باید افق نگاهمان بلندتر باشد. آخرت را هم باید در نظر داشته باشیم. چون گاهی نیکیهای ما در دنیا پاداش نمی یابد و ثواب آن در آخرت به ما می رسد؛ دنیایی که بسیار محتاج خواهیم بود.
برداشت ما از کشت دنیایی، گاهی در آخرت است؛ آن را از یاد نبریم.
پی نوشت:
1. بحارالانوار، ج75، ص 373
2. مولوی.
3. خیام.
منبع: حکمت های عسکری (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1391)