پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام هادی علیه السلام فرمودند: خَیرٌ مِنَ الخَیرِ فَاعِلُهُ، وَ اَجمَلُ مِنَ الجَمیلِ قائِلُهُ، وَ اَرجَحُ مِنَ العِلمِ عامِلهُ؛ بهتر از نیکی، انجام دهنده آن است و زیباتر از زیبا، گوینده ی آن است، و برتر از علم، عمل کننده ی به دانش است. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
صفات خوب و بد و کارهای پسندیده و ناپسند، در عمل و رفتار انسان ها تجلی و تجسّم پیدا می کنند و اگر افراد نباشند، خوبی و بدی و کار نیک و بد، در بیرون وجود ندارد.
همه ی صفات چنین است و همه ی فضایل اخلاقی این گونه است. مثلاً شجاعت و سخاوت خوب است، ولی بدون رفتار یک شجاع و بخشنده در بیرون وجود نمی یابد.
از این رو، امام هادی علیه السلام انجام دهنده ی خیر و نیکی را بهتر از خود نیکی می داند و گوینده ی حرف نیکو و زیبا را برتر از زیبا می شمارد و عمل کننده ی به علم را بهتر از خود علم معرفی می کند.
در علم اخلاق، آنچه ارزشمند است، آراسته شدن افراد به صفات نیک است، نه یاد گرفتن و حفظ کردن متون اخلاقی یا احادیث تربیتی یا اشعار حکمت آمیز. سعدی درباره ی آنان که علم دارند، ولی به علم خود عمل نمی کنند، می گوید( بر اساس آیه قرآن): «چهارپایی بر او کتابی چند»!
وقتی دانستیم فلان کار«خوب» است، اگر آن را انجام دهیم، از آن خوبی خوب تریم. و اگر فهمیدیم فلان سخن زیباست، اگر گوینده آن باشیم، از آن زیباتریم. و اگر دانشی آموختیم و به آموخته ی خویش عمل کردیم، از آن برتریم.
ثمر علم ای پسر عمل است
ورنه تحصیل علم دردسر است
سعدی گوید:
«دو کس رنج بیهوده بردند و سعی بی فایده کردند، ‌یکی آن که اندوخت و نخورد، و دیگر آن که آموخت و نکرد.
علم، چندان که بیشتر خوانی
چون عمل در تو نیست، «نادانی»(2)
پی نوشت:
1. بحارالانوار، ج75، ص 370.
2. گلستان سعدی، باب هشتم، نکته 3.
منبع: حکمت های نقوی(ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام هادی علیه السلام)، جواد محدثی، ‌انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول(1391).