پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام هادی علیه السلام فرمودند: اَلحِکمَةُ لا تَنْجَعُ فِی الطِّباعِ الفاسِدَةِ؛ حکمت، در سرشتهای فاسد سودی نمی بخشد. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
فطرت الهی انسان، پذیرای حق و حکمت است.
ولی گاهی در اثر عواملی، این طبیعت و سرشت، دگرگون و فاسد و از خیر و تقوا و موعظه رویگردان می شود. آن وقت است که حرف خوب هم در دل اثر نمی کند.
زمینه ی مساعد، سبب رویش بذر می شود. اما زمینه ی خراب، حاصلی نمی دهد. این است که سعدی گفته است:
باران که در لطافت طبعش خلاف نیست
در باغ، لاله روید و در شوره زار، خس
در رهنمودهای امام علی علیه السلام آمده است:« اگر حکمت را از اهلش دریغ کنی و به آنان نگویی، در حق آنان جفا کرده ای و اگر حکمت را برای نااهلش بیان کنی، به حکمت ظلم کرده ای».
حتی نیکی کردن به کسی که لیاقت آن را ندارد و قدر نیکی را نمی شناسد نیز، هدر دادن مال و کاری غیرحکیمانه است.
حکمت، سخنان حق و صحیح و استوار است که با عقل همراه است و با دین، همسو. حکمت، دل را روشن و روح را بانشاط می سازد. اما کسی که طبیعت فاسد و زمینه ای نامناسب دارد، از این گوهر ارزشمند سود نمی برد. حتی قرآن کریم هم که برترین کلام و هدایت کننده ترین رهنمودها را داراست، در دلهای فاسد که زمینه ی پذیرش ندارند، بی اثر است و به تعبیر قرآن، جز بر خسران و زیان آنان نمی افزاید. (2)
در پی حکمت باشیم و داروی حکمت را بر دردهای درونی خویش بگذاریم، تا جهل و غفلت و غرور ما را درمان کند.
پی نوشت:
1. بحارالانوار، ج75، ص 370.
2. وَ لاَ یَزِیدُ الظَّالِمِینَ إِلاَّ خَسَاراً(اسراء، 17)، آیه 82.
منبع: حکمت های نقوی(ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام هادی علیه السلام)، جواد محدثی، ‌انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول(1391).