حدیث توصیف قبر

امام سجاد علیه السلام فرمودند:

اِنَّ القَبرَ رَوضَةٌ مِن رِیاضِ الجَنَّةِ اَو حُفرَةٌ مِن حُفَرِ النّیرانِ؛

قبر، باغی از بوستان‌های بهشت است، یا حفره و گودالی از گودال‌های جهنم.

بحارالانوار، ج ۶، ص ۲۱۴

دوران عمر هر کس به پایان می‌رسد. مرگ، پایان دفتر زندگی در این دنیاست، ولی «حیات برزخی» و مرحله‌ی رستاخیز و حساب و کتابِ قیامت و دادرسی آن روز و بهشت و جهنّم در پیش است. آخرت، نتیجه‌ی عمل‌های دنیوی ماست. بهشت، تجسّم صالحاتی است که بندگان انجام می‌دهند. دوزخ هم پیامد گناهان و ظلم‌ها و عصیان‌هایی است که در دنیا دارند.
وضعیت خوب و بد انسان پس از مرگ، از همان قبر آغاز می‌شود و سؤال نکیر و منکر در شب اول قبر، از اعتقادات ماست، فشار قبر نیز که اثر برخی از صفات زشت است، به همان مرحله مربوط می‌شود. امام صادق علیه السلامفرموده است: «وقتی مؤمنی به خاک سپرده می‌شود، نماز در سمت راست و زکات در طرف چپ او قرار می‌گیرد. کارهای نیک، سایه بر او می‌افکند و صبر در کناری می‌ایستد و چون آن دو فرشته مأمور الهی برای سؤال و جواب، سراغ میت می‌آیند، صبر به نماز و زکات می‌گوید: هوای این دوستان را داشته باشید، اگر نتوانستید به او کمک کنید، من هستم... » (میزان الحکمه، حدیث ۱۶۲۶۸ به نقل از کافی)
این بیان تمثیلی، نشان می‌دهد چگونه اعمال انسان در قبر مجسم می‌شوند و به او کمک می‌کنند و از سختی‌های آن عالم نجاتش می‌دهند. بدی‌ها و گناهان هم به وسیله‌ی عذاب او تبدیل می‌شوند. این است معنای این که قبر هر کس، یا باغی باصفا و پرنعمت از بوستان‌های بهشتی است، یا گودالی پر از آتش از حفره‌های جهنم است. پس عمل دنیوی ما، در وضع اخروی ما اثر دارد؛ غافل نباشیم.

منبع: حکمت‌های سجادی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام سجاد علیه‌السلام)، پديدآورنده: جواد محدثی، ناشر: آستان قدس رضوی (به نشر)، 1390.