حدیث روزه و فواید آن

پیامبر اکرم صلّى الله علیه و آله فرمودند:

إنَّ لِلجَنَّةِ باباً یدعی الرَّیانُ لا یدخُلُ مِنهُ إلاَّ الصَّائِمُونَ ؛

بهشت دری بنام «ریان» دارد که تنها روزه‌داران از آن وارد می‌شوند.

الحکم الزاهرة، ج1، ص 309 به نقل از بحارالانوار، ج96، ص 252.

شرح حدیث توسط حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی مدظله‌العالی:

از آیات و رویات استفاده می‌شود که بهشت درهای متعدّد دارد و هر گروهی از دری وارد بهشت می‌شوند، امّا درهای بهشت مانند درهای دنیا نیست. بلکه درهای بهشت بیانگر اعمال است، یعنی نوع عمل در قیامت درب می‌شوند، کما این که علی (علیه السلام) درباره‌ی جهاد می‌فرماید: «فَإنَّ الجِهَادَ بابُ مِن أبوابِ الجَنَّةِ فَتَحهُ‌ اللهُ لِخَاصَّةِ أولِیائِهِ...؛ جهاد دری از درهای بهشت است که خداوند آن را برای دوستان مخصوص خود گشوده است» (1) و امام سجّاد (علیه السلام) درباره‌ی توبه در مناجات التابئین از دعاهای خمسة عشر عرضه می‌دارد: «اِلهی أَنتَ الَّذی فَتَحتَ لِعِبادِکَ باباً اِلی عَفوِکَ، سَمَّیتَهُ التَّوبَةَ؛ خدایا تویی که دری از عفو خود به سوی بندگانت باز کردی و نامش را توبه گذاردی». (2) درهای بهشت یعنی آن وسائل که انسان را به بهشت می‌رساند، روزه، جهاد، توبه اینجا عمل است و در قیامت دری به سوی بهشت است، یک درب مخصوص روزه‌داران است که اسمش «ریان» است یعنی پر آب و سیراب در مقابل عطش دنیا، خداوند درب سیراب شده از مغفرت و عفوش را به او می‌دهد.

ویژگی‌های ماه مبارک رمضان:
ماه رمضان ویژگی‌های زیادی دارد که ماههای دیگر ندارند که به سه نمونه از آن اشاره می‌کنیم:

1. ماه نزول قرآن است (شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ). (3)
2. ماهی است که شب قدر در آن واقع شده است، شبی که مقدّرات مردم در آن شب تعیین می‌شود.
3. در ماه رمضان جهاد تشریع شد، در سال دوم هجرت هم فرمان روزه آمد و هم فرمان جهاد و اوّلین جهاد مسلّحانه جنگ بدر بود که در هفدهم ماه رمضان واقع شد.
این ویژگی‌هایی که در ماه رمضان واقع شد تصادفی نیست بلکه بین اینها ارتباط وجود دارد، ماه رمضان ماه تربیت است و تربیت بدون تعلیم نمی‌شود و قرآن تعلیم دهنده است و باید قرآن در این ماه نازل شود و بهار تلاوت قرآن باشد، آنها که در این ماه خود را ساختند مقدرات خود را در این ماه تعیین می‌کنند. ماه رمضان و روزه گرفتن جهاد با نفس است و غزوه‌ی بدر جهاد با دشمن است و بدون جهاد با نفس جهاد با دشمن خارجی ممکن نیست.

مردم در مقابل ماه رمضان سه دسته هستند:
1. کسانی که نه قبل از ماه رمضان خود را می‌سازند و نه در ماه رمضان مصداق این جمله می‌شوند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در جمعه‌ی‌ آخر ماه شعبان فرمود: «...فَاِنَّ الشَّقِی مَن حُرِمَ غُفرانَ ‌اللهِ فی هذَا الشَهرِ العَظِیم؛ براستی بدبخت کسی است که در این ماه بزرگ از آمرزش خدا محروم گردد.» (4)
2. گروهی هستند که وقتی وارد ماه رمضان شدند خود را می‌شویند و در حالی که پاک شده‌اند از ماه رمضان خارج می‌شوند.
3. بندگان خاصّ خدایند که قبل از ماه رمضان خود را می‌سازند و وارد ماه رمضان می‌شوند و ماه رمضان آنها ماه راز و نیاز با خدا و ماه خلوت با محبوب است. لذا در حدیثی از امام رضا (علیه السلام) خطاب به اباصلت که فرمود: اکثر ماه شعبان رفت و این جمعه‌ی آخر آن است تقصیرهایی که کرده‌ای تدارک و تلافی کن و دعا و استغفار کن و تلاوت قرآن بکن و از گناهان خود به سوی خدا توبه کن تا آنکه ماه رمضان که می‌آید خود را برای خدا خالص گردانیده باشی و در گردن تو امانت و حقّ کسی نباشد مگر اینکه ادا کرده باشی و در دل تو کینه‌ی کسی نباشد مگر آنکه بیرون کرده باشی و مگذار گناهی را که می‌کردی مگر این که آن را ترک کرده باشی. (5)
در ماه شعبان باید آماده شد برای ورود در ماه رمضان چون رسول خدا (صلی الله علیه و اله و سلم) فرموده است: «هُو شَهرُ دُعِیتُم فیهِ إلی ضِیافَةِ اللهِ». انسانی که به مهمانی خداوند دعوت شد با لباس پاک وارد آن می‌شود نه اینکه با لباس کثیف وارد مهمانی شود و در آنجا لباس کثیف را بیرون بیاورد و بشوید. باید با لباس تقوا و پاکی وارد ماه رمضان شد تا از فیوضات آن بهره‌مند شد؛ ان شاءالله.

برکات ماه مبارک رمضان:
امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «نَومُ الصّائِمِ عِبادَةُ وَ صَمتُهُ تَسبیحُ وَ عَمَلُهُ مُتَقَبَّلُ وَ دُعاؤُهُ مُستَجابُ؛ خواب روزه‌دار عبادت، و سکوتش تسبیح و عملش پذیرفته و دعایش مستجاب است». (6)
از روایات استفاده می‌شود که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در اواخر ماه شعبان مردم را هشدار می‌داد و آماده می‌کرد برای ورود در ماه رمضان چرا که بدون آمادگی نمی‌توان به استقبال این ماه رفت، همیشه در ضیافت و مهمانی هم میزبان باید آماده باشد و هم میهمان، میزبان باید وسایل پذیرایی را آماده کند و میهمان باید از نظر لباس و نظافت خود را آماده کند، خداوند که میزبان ما در این ماه است چون رحمتش عام و بی‌پایان است همیشه آماده‌ی پذیرایی می‌باشد و این ما هستیم که برای ورود در این ضیافت باید آمادگی پیدا بکنیم و آمادگی ما به این است که روح و قلبمان را صفا دهیم و کینه‌ها و حسادت‌ها و غلّ و غش‌ها را از روحمان بزداییم تا اینکه نشاط عبادت پیدا کنیم، چون بسیاری از افراد هستند که نماز می‌خوانند و روزه می‌گیرند امّا نشاط ندارند، می‌گویند نماز بخوانیم تا سبک بشویم و یا وقتی ماه رمضان تمام شد می‌گویند راحت شدیم، که این بی‌نشاطی در عبادت را می‌رساند. یکی از مهمترین عاملی که باعث می‌شود نشاط در عبادت را از انسان بگیرد گناه است.
ماه رمضان بهار عبادت است همان طوری که بهار در جسم انسان نشاط به وجود می‌آورد در ماه رمضان هم انسان باید بر اثر عبادت نشاط روحی پیدا کند و این میسّر نیست مگر اینکه انسان قبلاً آمادگی پیدا کند و این آمادگی در درجه اوّل توبه است.
روزهای آخر ماه شعبان بسیار استغفار کند و مأکل و مطعم خود را پاک کند و به فلسفه و برکات روزه توجّه کند تا نشاط عبادت بیابد.

در این حدیث امام صادق (علیه السلام) چهار برکت را برای روزه بیان فرموده است:
1. خواب روزه‌دار عبادت است و وقتی خواب که بی‌خبری مطلق است عبادت باشد بیداری او که در حال تلاوت قرآن و خواندن نماز و ادعیه باشد به طریق اولی عبادت بالاتری خواهد بود، به خصوص نماز شب که در این ماه یک توفیق اجباری انسان به دست می‌آورد که قبل از اذان بیدار باشد؛ لذا از این بیداری برای تهجّد و نماز شب استفاده کند که هم دنیای انسان را تضمین می‌کند هم آخرت او را.
2. سکوتش تسبیح است و اگر مشغول تسبیح و ذکر باشد به طریق اولی از فضیلت برتری، برخوردار خواهد بود.
3. عملش در این ماه قبول می‌شود، فرق است بین قبولی و صحت عمل، چه بسا عملی صحیح باشد اما مورد قبول درگاه خداوند قرار نگیرد. صحیح بودن عمل یعنی تمام اجزا و شرایط آن را آورده است اما قبول بودن عمل یعنی این عبادت دارای روح است و روح عبادت حضور قلب است که نهی از فحشا و منکر می‌کند اگر بعد از عبادت، گناه انجام دهد معلوم می‌شود عبادتش مقبول واقع نشده است؛ روح روزه، تقواست اگر بعد از ماه رمضان تقوا و خداترسی او بیشتر شد این روزه مورد قبول واقع شده و الا فقط تکلیف از گردنش ساقط شد.
4. دعا در این ماه مستجاب است، چرا که شخص روزه‌دار حضور قلب بیشتری دارد و هر چه توجّه انسان به خداوند بیشتر باشد ضریب اجابت دعایش هم بالاست.

شرط قبولی روزه:
امام باقر (علیه السلام) به جابر می‌فرمایند: «یا جَابِرُ مَن دَخَلَ عَلَیهِ شَهرُ رَمضانَ فَصامَ نَهارَهُ وَقامَ وِرداً مِن لَیلِهِ... خَرَجَ من الذُّنوبِ کَیومٍ وَلَدتهُ اُمّه؛ (7) ای جابر کسی که ماه رمضان را درک کند و روزهایش را روزه بگیرد و شب‌هایش را در حالی که مشغول ذکر است بگذراند از گناهانش خارج می‌شود مانند روزی که مادرش او را به دنیا آورده».
مضمون این حدیث از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) هم آمده که فرموده است: «یا جَابِرُ هذا شَهرُ رَمَضَانَ مَن صَامَ نَهَارَهُ وقامَ وِرداً مِن لَیلِهِ وَعَفَّ بَطنَهُ وَ فَرجَهُ وَ کَفَّ لِسَانَهُ خَرَجَ مِن ذُنُوبِه کَخُرُوجِهِ مِنَ الشَّهرِ، قال جَابِرُ: یا رَسولَ اللهِ ما أحسَنَ هذا الحَدِیث؟
فقالَ رَسولَ اللهِ (صلی الله علیه و آله و سلم) یا جَابِرُ، وَ ما أشَدَّ هذِهِ الشُّروط؛ (8) ای جابر هر کس در ماه رمضان روزهایش را روزه بگیرد و شب‌هایش مشغول دعا و مناجات باشد و شکم و شهوت و زبان خود را نگهدارد از گناهش خارج می‌شود همان‌طور که ماه رمضان را پشت سر می‌گذارد».
این حدیث را امام باقر (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌کند و در ادامه‌ی این حدیث آمده که جابر عرض کرد: چه حدیث خوبی است این حدیث؟ رسول خدا (صلی الله علیه و اله و سلم فرمود: ای جابر چه سخت است این شروطی که بیان کردم.»
یکی از واجباتی که از ارکان فروع است، روزه می‌باشد که در حدیث معروف از امام باقر (علیه السلام) آمده که فرمودند: «بُنِی الاِسلامُ علی خَمسَةِ أشیاءٍ: عَلَی الصَّلاةِ و الزَّکاةِ و الحَجِّ وَ الصَّومِ و الوِلَایةِ؛ اسلام بر پنج پایه بنا شده است: نماز، زکاة، حج، روزه و ولایت». (9)
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در خطبه‌ی شعبانیه یکی از مسائلی که روی آن تکیه می‌کند مسأله‌ی دعاست «وَ دُعاؤُکُم فِیه مُستَجابُ». چرا؟ چون خداوند در سوره‌ی بقره آیات صوم را که سه آیه است پشت سر هم آورده (یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ....) بعد بلافاصله در آیه‌ی بعدش می‌فرماید: (وَ إِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یرْشُدُونَ‌). (10)
این آیه با آیات قبل ارتباط دارد یعنی با روزه گرفتن دعای انسان به اجابت می‌رسد که چرا که شخص صائم محبوب خداست و خداوند درخواست محبوبش رد نمی‌کند.
و در ادامه‌ی خطبه‌ی شعبانیه حضرت شرایط دعا کردن را هم بیان می‌فرمایند: «فاسأَلُوا اللهَ رَبَّکُم بِنیاتٍ صادِقَةٍِ و قُلوبٍ طاهِرَةٍ» دو شرط را حضرت بیان می‌کند یکی اینکه با نیت درست خدا را بخواند؛ دوم اینکه باید قلب که محلّ نیت انسان است از کینه‌ها و رذایل اخلاقی پاک باشد.
در حدیثی آمده که شخصی نزد حضرت علی (علیه السلام) آمد و از عدم استجابت دعایش شکایت کرد و گفت با اینکه خداوند فرموده دعا کنید تا من اجابت کنم، پس چرا ما دعا می‌کنیم ولی به اجابت نمی‌رسد؟ امام فرمود: «إنَّ قُلوبَکُم خانَت بِثَمانِ خِصالٍ؛ (11) قلب شما در هشت چیز خیانت کرده (لذا دعای شما مستجاب نمی‌شود)».
1. خدا را شناختید اما حق او را ادا نکردید لذا شناخت شما سودی به حال شما نداشت.
2. به فرستاده‌ی او ایمان آوردید سپس با سنت او مخالفت کردید؛ ثمره‌ی ایمان شما کجاست؟
3. کتاب او را خواندید اما به آن عمل نکردید.
4. می‌گویید از مجازات خدا می‌ترسید اما کارهایی می‌کنید که شما را به آن نزدیک می‌سازد.
5. می‌گویید به پاداش خدا علاقه دارید اما کاری می‌کنید که شما را از آن دور می‌سازد.
6. نعمت خدا را می‌خورید و حق شکر او را ادا نمی‌کنید.
7. به شما دستور داده شده دشمن شیطان باشید، ادعای دشمنی با شیطان دارید اما عملاً با او مخالفت نمی‌کنید.
8. عیب‌های مردم را نصب العین خود ساخته وعیب‌های خود را پشت سر گذاشته‌اید.
با این حال چگونه انتظار دارید دعایتان به اجابت برسد در حالی که خودتان درهای آن را بسته‌اید؟ تقوا پیشه کنید، اعمال خویش را اصلاح نمایید، امر به معروف و نهی از منکر کنید تا دعای شما به اجابت برسد.

اقسام روزه‌داران:
روزه سه مرتبه و درجه دارد:

1. روزه‌ی عام:
عبارت است از امساک و خودداری از مبطلات روزه، که در روایات به این نوع روزه اشاره شده، علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «کَم مِن صَائِمٍ لَیسَ لَهُ مِنَ الصِّیامِ إلاّ الظَّمَأ...؛ چه بسا روزه‌دارانی که از روزه‌ی خود جز تشنگی، بهره‌ای ندارند. (12)
همچنین رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده‌اند: «رُبَّ صَائِمٍ حَظُّهُ مِن صِیامِه الجُوعُ و العَطَشُ؛ چه بسا روزه‌داری که بهره‌اش از روزه گرفتن، گرسنگی و تشنگی است». (13)
این افراد چشم، گوش و زبانشان روزه نیست بلکه مشغول گناه است.

2. روزه‌ی خاص:
علاوه بر اینکه از مبطلات روزه خودداری می‌کند، از گناهان چشم، گوش، زبان، دست و پا و سایر جوارح نیز اجتناب می‌کند. امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «اَلصِّیامُ اجتنابُ المَحارِمِ کَما یمتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ؛ روزه دوری کردن از حرام‌هاست، آن گونه که انسان از خوردن و آشامیدن دوری می‌کند». (14)
حضرت زهرا (علیها السلام) می‌فرمایند: «ما یصنَعُ الصائِمُ بِصِیامِهِ إذا لَم یصُن لِسانَهُ وَسَمعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوارِحَهُ؛ اگر روزه‌دار زبان و گوش و چشم و اعضا و جوارح خود را نگه ندارد، روزه به چه کارش می‌آید؟». (15)

3. روزه‌ی اخص:
عبارت است از دوری از مبطلات روزه؛ و همچنین اعضا و جوارح او هم از گناه دوری کند، بعلاوه، دل او هم روزه باشد و توجّه به خدا داشته باشد.
امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند: «صَومُ القلبِ خَیرُ مِن صیامِ اللّسانِ، و صِیامُ اللّسانِ خَیرُ من صِیام البَطنِ؛ روزه‌ی قلب بهتر است از روزه‌ی زبان و روزه‌ی زبان بهتر است از روزه شکم». (16)

فواید و آثار روزه:
روزه آثار فراوانی از نظر مادّی و معنوی در انسان دارد که نمونه‌هایی از آثار تربیتی، اجتماعی، بهداشتی و عرفانی روزه را بیان می‌کنیم:
روزه روح انسان را لطافت می‌بخشد و اراده‌ی انسان را قوی و غرایز او را تعدیل می‌کند.
روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقی داده و به جهان فرشتگان بالا می‌برد.

1. آثار تربیتی روزه:
رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلم) می‌فرمایند: «الصومُ جُنَّةُ مِنَ النّار؛ (17) روزه سپری است در برابر آتش دوزخ».
حضرت علی (علیه السلام) از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسید: چه کنیم که شیطان از ما دور شود؟ فرمود: «الصُّومُ یسَوِّدُ وَجهَهُ وَ الصَّدَقَةُ تَکسِرُ ظَهرَهُ، وَ الحُبُّ فی اللهِ و المُواظَبَةُ عَلَی العَمَلِ یقطَعُ دَابِرَه، وَ الاِستغفَارُ یقطَعُ وَ تِینَهُ؛ روزه روی شیطان را سیاه می‌کند و انفاق در راه خدا پشت او را می‌شکند، ودوست داشتن به خاطر خدا و مواظبت بر عمل صالح دنباله‌ی او را قطع می‌کند، و استغفار رگ قلب او را می‌برد». (18)

2. آثار اجتماعی روزه:
روزه باعث مساوات و برابری در میان افراد جامعه می‌شود؛ در حدیث معروفی هشام بن حکم از امام صادق (علیه السلام) علت تشریع روزه را پرسید امام فرمود: «إنَّمَا فَرَضَ اللهُ الصَّیامَ لِیستَوی بِهِ الغَنِی و الفَقِیرُ...؛ روزه به این دلیل واجب شده است که میان فقیر و غنی مساوات برقرار گردد و این به خاطر آن است که غنی طعم گرسنگی را بچشد و نسبت به فقیر ادای حق کند، چرا که اغنیا معمولاً هر چه را بخواهند برای آنها فراهم است، خدا می‌خواهد میان بندگان خود مساوات باشد و طعم گرسنگی و درد و رنج را به اغنیا بچشاند تا به ضعیفان و گرسنگان رحم کنند». (19)

3. اثر بهداشتی و درمانی روزه:
از نظر علم پزشکی ثابت شده است که روزه و امساک دوای انواع بیماری‌هاست؛ چون عامل انواع بیماری‌ها پُرخوری است، و مواد اضافی که جذب بدن نمی‌شود به صورت چربی‌های مزاحم در نقاط مختلف بدن، یا چربی و قند اضافی در خون باقی می‌ماند و باعث عفونت می‌شود و در نتیجه انواع میکروب‌ها پرورش پیدا می‌کنند، و تنها راه مبارزه با این بیماری‌ها امساک و روزه است. روزه زباله‌ها و مواد اضافی و جذب نشده بدن را می‌سوزاند، و بدن را خانه تکانی می‌کند؛ علاوه بر اینکه یک نوع استراحت برای دستگاه‌های گوارشی می‌باشد.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرمایند: «صُومُوا تَصِحُّوا؛ روزه بگیرید تا سالم بمانید.» (20)
و نیز فرمودند. «المَعِدَةُ بَیتُ کُلِّ دَاءٍ و الحِمیةُ رأسُ کُلِّ دَواءٍ؛ معده، خانه‌ی تمام دردهاست و امساک بالاترین داروهاست». (21)

4. فلسفه‌ی عرفانی روزه:
امام باقر (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: «قال الله تعالی: اَلصُّومُ لی وَ أَنَا أجزِی بِهِ؛ خداوند فرمود روزه اختصاص به من دارد و من خود پاداش آن را می‌دهم.» (22)
درباره‌ی پاداش روزه‌داران روایتی است که شخصی یهودی از رسول خدا پرسید: چرا خداوند روزه را در امت تو سی روز قرار داده ولی در امت‌های گذشته بیش از آن بود؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «إنّ آدَمَ لَمّا أکَل مِن الشَّجَرةِ بَقی فی بَطنِهِ ثَلاثِینَ یوماً فَفَرَضَ الله عَلی ذُرِّیتِهِ ثَلاثِینَ یوماً اَلجُوعَ وَ العَطَشُ، وَ الَّذی یأکُلونَهُ بِاللّیلِ تَفَضُّلُ مِنَ اللهِ عَلَیهِم، و کذلِک کانَ علی آدَمَ (علیه السلام) فَفَرَضَ اللهُ ذلِکَ عَلی اُمَّتی...؛ وقتی آدم از آن درخت خورد به مدّت سی روز در شکم او باقی ماند و به همین خاطر خداوند در ذریه‌اش سی روز گرسنگی و تشنگی را قرار داد، و اینکه در شب برای خوردن آزادند به خاطر تفضّلی است که خداوند در حقّ آنها کرده است و بر امّت من هم سی روز واجب کرد؛ بعد شخص یهودی گفت: «صَدَقتَ یا مُحَمّد، فَما جَزاءُ مَن صامَها؟ قال: فقال النّبی (صلی الله علیه و آله و سلم): مَا مِن مُؤمنٍ یصومُ شَهرَ رَمَضانَ احتِساباً إلاّ أوجَبَ اللهُ تعالی له سَبعَ خِصالٍ: أوَّلُها: یذوبُ الحَرامُ مِن جَسَدِه، و الثانِیةُ یقربُ مِن رَحمَةِ الله عزَّو جلّ، وَ الثالِثَةُ یکونُ قَد کَفَّرَ خَطِیئةَ آدَم أَبِیه، والرابعةُ: یهَوِّن الله عَلَیهِ سَکَراتِ المَوتِ، وَ الخامِسَةُ أمانُ مِنَ الجُوعِ وَ العَطَشِ یومَ القِیامَةِ، و السّادِسَةُ: یعطِیهِ اللهُ بَراءَةً مِنَ النّار، و السّابعَةُ: یطعِمُه اللهُ مِن طَیباتِ الجَنَّةِ، قَالَ: صَدَقتَ یا مُحَمّد؛ (23) راست گفتی ای محمّد؛ پاداش روزه‌داران چیست؟ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: هیچ مؤمنی نیست که برای خشنودی خدا ماه رمضان را روزه دارد جز آنکه خداوند هفت خصلت برای او قرار دهد:
1. آنچه از حرام در بدنش باشد آب خواهد شد.
2. به رحمت خدا نزدیک شود.
3. کفاره اشتباه پدرش آدم خواهد بود.
4. خداوند سکرات و سختی مرگ را بر او آسان گرداند.
5. در روز قیامت از گرسنگی و تشنگی در امان خواهد بود.
6. به او ورقه‌ی برائت و بیزاری از آتش داده خواهد شد.
7. از خوراکی‌های پاکیزه بهشت به او بخوراند.
درباره‌ی روزه گرفتن در تابستان روایات فراوانی از ائمه (علیهم السلام) وارد شده است، به عنوان نمونه امام صادق (علیه السلام) فرموده است: «مَن صامَ للهِ عزّ و جلّ یوماً فِی شِدَّةِ الحَرِّ فَأَصابَهُ ظَمأُ وَکَّلَ الله بِهِ أَلفَ مَلَکٍ یمسَحُونَ وَجهَهُ وَ یبَشِّرُونَهُ حَتّی إذا أَفطَرَ، فقال الله عزّ و جلّ: مَا أطیبَ ریحُکَ وَ روحَکَ، ملائِکَتی إشهَدُوا أنّی قَد غَفَرتُ لَهُ؛ کسی که برای خداوند یک روز گرم روزه بگیرد وتشنه شود خداوند هزار فرشته را بر او می‌گمارد تا اینکه صورت او را مسح کنند و او را مژده بدهند، تا اینکه افطار بکند و خداوند می‌فرماید: چقدر پاکیزه است بوی تو و روح تو و به ملائکه می‌فرماید: شاهد باشید که من او را آمرزیده‌ام». (24)
و همان امام فرموده است: «أفضَلُ الجِهادِ الصُّومُ فِی الحرِّ؛ برترین جهاد، روزه گرفتن در هوای گرم است». (25)
همچنین امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «مَن أَفطَرَ یومَاً مِن شَهرِ رَمَضانَ خَرَجَ رُوحُ الإیمانِ مِنهُ؛ هر کس یک روز از ماه رمضان روزه‌خواری کند روح ایمان از او بیرون می‌رود». (26)

پی‌نوشت‌ها:
1. نهج‌البلاغه، خطبه‌ی 27.
2. مفاتیح نوین، ص 70.
3. سوره بقره‌، آیه‌ی 185.
4. عیون اخبار الرضا (علیه السلام)، ج1، ص 230؛ و روضة‌المتّقین، ج3، ص 277؛ و اربعین شیخ بهایی، ص 84.
5. مفاتیح الجنان، اعمال ماه شعبان.
6. بحارالانوار، ج96، ص 253؛ و الفقیه، ج2، ص 64؛ و روضة‌المتّقین، ج3، ص 230.
7. ثواب الاعمال، به نقل از سفینة‌البحار، مادّه‌ی «صوم».
8. فروع کافی، ج4، ص 87.
9. المحجة‌البیضاء، ج2، ص 122.
10. سوره‌ی بقره، آیه‌ی 183-185.
11. سفینة‌البحار، مادّه‌ی «دعا».
12. بحارالانوار، ج96، ص 294.
13. همان مدرک، ص 289.
14. بحارالانوار، ج96، ص 294.
15. دعائم الاسلام، ج1، ص 268.
16. میزان الحکمه، ج5، ص 471.
17. المحجة‌البیضاء، ج2، ص 123.
18. بحارالانوار، ج96، ص 255.
19. وسائل الشیعة، ج7، کتاب الصوم.
20. وسائل الشیعه، ج7، کتاب الصوم.
21. تفسیر نمونه، ذیل آیات 183-185 سوره‌ی بقره.
22. جامع احادیث الشیعة، ج9، ص 94.
23. وسائل الشیعه، ج7، ص 172؛ و بحارالانوار، ج96، ص 369؛ و خصال، باب السبعه.
24. میزان الحکمه، ج5، ص 473.
25. بحارالانوار، ج96، ص 256.
26. روضةالمتّقین، ج3، ص 325؛ و عقاب الاعمال، ص 281.

منبع: گفتار معصومین (ع)، جلد دوم (درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی)، گردآوری: سید محمد عبدالله‌ زاده، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب (ع)، چاپ سوم (1393).