خوش برخوردی؛ وسیله دوستی

امام علی علیه السلام فرمودند:

صَدرُ العاقِلِ صَندوقُ سِرِّهِ و البَشاشَهُ حِبالَهُ المَوَدَّهِ و الاِحتِمالُ قَبرُ العُیُوبِ وَ رُوِیَ اَنَّهُ علیه السلام قالَ فِی العِبارَهِ عَن هذَا المَعنی اِیضاً و المُسالمَهَ ٌخِباءُ العُیُوبِ.

سینه انسان عاقل مخزن اسرار اوست. خوش برخورد بودن وسیله دوستی است. تحمل کردن سختی ها گور زشتی ها و عیب هاست. روایت شده است که آن گرامی در این باره فرمودند: صلح و آشتی وسیله پوشاندن عیب هاست.

نهج البلاغه، حکمت 5

1-سینه انسان عاقل مخزن اسرار اوست
آنکه اسرار حق آموختند
مهر کردند و دهانش دوختند

اسرار گاه اشراق الهی است که در اثر ریاضت و عبادت درست به دست می آید و گاه امانت دیگران است که از ما خواسته اند فاش نکنیم وگاه از دیگران می دانیم بدون آنکه خودشان باخبر باشند ولی ما سر نگهداریم بنابراین برای حفظ آبرو و یا به خاطر آنکه راضی نیستند سرشان فاش شود آن اسرار را در سینه حفظ می کنیم.

به هر تقدیر سینه انسان عاقل به فرموده مولایمان مخزن اسرار است مفهوم مخالف کلام مولا این است که فاش ساختن اسرار از هر نوعش که باشد غیرعقلانی و نادرست است.

رسول الله صلی الله علیه و آله فرمودند:
مَن کَشَفَ عَورَهَ اَخیهِ المُسلِمِ کَشَفَ اللهُ عَورَتَهُ حَتّی یَفضَحَهُ بِها فِی بَیتِهِ (1)
هر که راز و زشتی برادر مسلمان خود را فاش سازد خداوند راز و زشتی او را آشکار کرده تا جایی که در درون خانه اش هم رسوا شود.

عقل می گوید چه اسرار دیگران و چه اسرار خود را مخفی بدار و به ویژه در مواقعی که از ناحیه پروردگار چیزی داده شده که بازگو کردنش سبب عجب و غرور و جلب مردم به سوی خود می شود و مرید و مرید بازی مطرح گشته و گاهی نادانی کرده در غیر حق مصرف شود همانند بلعم با عوراها در اثر بی لیاقتی از او بگیرند و سقوط کند.

2-خوش برخورد بودن وسیله دوستی است:
انسان به طور طبیعی و فطری آدم خوش برخورد و خوش اخلاق را دوست می دارد و از آدم عبوس و بی احساس متنفر است.

بنابراین باید مواظب تلاقی ها و ملاقات هایمان با مردم باشیم آیین دوست یابی به ما می اموزد که اگر غم عالم در دل داریم در برخوردها معلوم نباشد بر همین مطلب امیرالمومنین علی علیه السلام سفارش دارند که:
بِشرُهُ فِی وَجهِهِ وَ حُزنُهُ فِی قَلبِهِ اَوسَعُ شییٍ صَدرا (2)
نشاط او در چهره اش هست و غمش در دلش و دارای سعه صدر فراوانی است. یعنی افراد را از دور خود پراکنده نمی کند مردم را با همه سلایق گوناگون تحمل می نماید.

3-تحمل سختی ها گور زشتی ها وصلح و آشتی پوشاننده عیب هاست.
برای آنکه زشتی ها دفن شوند و عیب ها پوشانده گردند باید سخن ها را تحمل و برخورد ها و درگیری ها را با صلح و آشتی حل کرد. کسی نیست که برای گذراندن زندگی مشکلات نداشته باشد و با مخالفت ها و برخوردهای نامناسب و برخلاف میل خود روبرو نشود پس بناچار باید درجه تحمل خویش را بالا بریم و اهل صلح و آشتی باشیم.

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است
با دوستان مروت با دشمنان مدارا

اِنَّمَا المومِنونَ اِخوَهٌ فَاَصلِحوا بَینَ اَخَوَیکُم و اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُم تُرحَمُونَ(3)
در حقیقت مومنان با هم برادرند پس میان برادران خود آشتی دهید و از خدا بترسید شاید مورد رحمت قرار گیرید.

صلح و آشتی در بسیاری از موارد حتی با دشمنان که قصد تجاوز و تعهدی به مرز و کشور اسلامی را ندارند و یا با کافرانی که زیر پرچم اسلام زندگی می کنند و به حکومت اسلامی مالیات می دهند و زیرنظر هستند ضروری بلکه الزامی است.

امیرمومنان علی علیه السلام می فرمودند:
مَنِ استَصلَحَ الاضدادَ بَلَغَ المُرادَ (4)
هر که صلح و آشتی دشمنان را به دست آورد به مقصود خود برسد.

پی نوشت:
1- الترغیب و الترهیب ج3 ص 239
2- نهج البلاغه حکم و مواعظ -333
3- حجرات 10
4- غرر الحکم 8043

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.