سفارش امام علی (ع) به پنج چیز با ارزش

امام علی علیه السلام فرمودند:

أُوصِیکُمْ بِخَمْسٍ لَوْ ضَرَبْتُمْ إِلَیْهَا آبَاطَ الْإِبِلِ لَکَانَتْ لِذَلِکَ أَهْلًا لَا یَرْجُوَنَّ أَحَدٌ مِنْکُمْ إِلَّا رَبَّهُ وَ لَا یَخَافَنَّ إِلَّا ذَنْبَهُ وَ لَا یَسْتَحِیَنَّ أَحَدٌ مِنْکُمْ إِذَا سُئِلَ عَمَّا لَا یَعْلَمُ أَنْ یَقُولَ لَا أَعْلَمُ وَ لَا یَسْتَحِیَنَّ أَحَدٌ إِذَا لَمْ یَعْلَمِ الشَّیْ ءَ أَنْ یَتَعَلَّمَهُ وَ عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ فَإِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الْإِیمَانِ کَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ وَ لَا خَیْرَ فِی جَسَدٍ لَا رَأْسَ مَعَهُ وَ لَا فِی إِیمَانٍ لَا صَبْرَ مَعَهُ؛

شما را به پنج چیز سفارش می کنم که اگر برای دسترسی به آن رنج سفر را تحمل کنید سزاوار است: هیچ یک از شما جز به خدا امیدوار نباشد جز از گناهش نهراسد اگر چیزی از او پرسیدند و نمی دانست خجالت نکشد که بگوید نمی دانم هیچ کس خجالت نکشد از اینکه چیزی را که نمی داند یاد بگیرد بر شما باد به صبر که صبر برای ایمان در حکم سر برای بدن است و جسدی که سر نداری خیری نخواهد داشت و در ایمان هم که شکیبایی نباشد خیری نخواهد بود.

نهج البلاغه، حکمت 79

1-هیچ یک از شما جز به خدا امیدوار نباشد.

امید به غیر خداون تبارک و تعالی ناپایدار و سس است چون غیر خدا همه محتاجند و فقیران درگاه اویند. پس باید تنها امیدمان به خدا باشد چرا که اوست که دیگران را ملزم می کند که کارها را راه بیندازند.

همان بزرگوار فرمود:

اِجعَلوا کُلَّ رَجائِکُم لِلَّهِ سُبحانَهُ وَ لا تَرجوا اَحَداً سِواهُ فَاِنَّهُ ما رَجا أَحَدٌ غَیرَ اللَّهِ تَعالی اِلّا خابَ(1)

هر چه امید دارید به خدای سبحان داشته باشید و به کسی جز او امید مبندید زیرا هیچ کسی به غیر خدای تعالی امید نبست مگر آن که نومید برگشت.

2-جز از گناهش نهراسد

آثار شومی که از گناهان بر شخص گنهکار گذارده می شود نگران کننده و وحشتناک است اغلب امراض عمومی در گذشته و حال منشا گناه و معصیت دارد گاه گناه جسم را منهدم و نابود می کندو گاه روح را تاریک و ضایع می سازد. پس باید از گناه ترسید و از خداوند بزرگ کمک خواست که هیچ گاه در ورطه و دام گناهان نیفتیم.

این لحن مناجات زین العالدین علی بن الحسین علیه السلام است:

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قِنِی مِنَ الْمَعَاصِی، وَ اسْتَعْمِلْنِی بِالطَّاعَهِ، وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الْإِنَابَهِ، وَ طَهِّرْنِی بِالتَّوْبَهِ، وَ أَیدْنِی بِالْعِصْمَهِ(2)

پروردگارا بر محمد و ال او درود فرست و از گناهان مرا حفظ کن و به بندگی موفقم بدار و نیکی بازگشت از گناه را روزی ام کن.

خداوندا به وسیله توبه پاکیزه ام نما و به خود نگهداری از گناه یاری ام فرما.

3-اگر چیزی از او پرسیدند و نمی دانست خجالت نکشد که بگوید نمی دانم:

جوانمردی و هنر واقعی آن است که در مواردی که پاسخی برای سوال افراد نداریم بگوییم نمی دانیم نه آنکه پیش خود احساس حقارت کنیم و بگوییم اگر او را بدون جواب بگذاریم بد می شود و اعتبارمان پایین می آید وقتی چیزی را نمی دانیم محکم بگوییم آگاه نیستم از شخص مطلع بپرس.

قرآن هم سفارش می فرماید:

وَلَا تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ(3)

درباره چیزی که نمی دانی نظر مده و آن را دنبال مکن.

4-هیچ کس خجالت نکشد از اینکه چیزی را که نمی داند باید بگیرد

زانو زدن در برابر عالم و معلم و طلب علم عبادت محسوب می شود بسیاری از بزرگان برای یاد گرفتن چیزی را ه های طولانی را طی می کردند شهر به شهر می رفتند تا گمشده علمی خود را یاد بگیرند.

رسول الله صلی الله علیه و آله می فرمود:

ما مِن مُتَعَلِّم یَختَلِفُ اِلی بابِ العالِمِ اِلّا کَتَبَ اللهُ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ عِبادَهَ سَنَهٍ (4)

هیچ دانش آموزی نیست که به در خانه دانشمندی آمد و شد کند مگر اینکه خداوند برای هر گامی که بر میدارد عبادت یکسال رقم می زند.

لقمان علیه السلام در اندرز به فرزندش فرمود: فرزندم! در روزها و شب ها و ساعات زندگی خود بهره ای برای تحصیل علم در نظر داشته باش زیرا تو هرگز برای خود ضایعه ای مانند ترک علم نخواهی یافت. (5)

5-بر شما باد به صبر:

برای رسیدن به اهداف مادی و معنوی هیچ چیز به اندازه صبر و شکیبایی راهگشا نیست اگر صبر و استقامت باشد کمالات و فضایل انسان می گردد و کسی بدون صبر به جایی نمی رسد.

همان بزرگوار فرمود:

حلاوَهَ الظَّفَرِ تَمحُو مَرارَهَ الصَّبرِ (6)

شیرینی پیروزی تلخی صبر را از بین می برد.

پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم چه زیبا فرموده:

بالصَبرِ یُتَوَقَّعُ الفَرَجُ و مَن یُمِن قَرَعَ البابِ یَلِج (7)

با صبر انتظار گشایش می رود و کسی که پیوسته دری را بکوبد عاقبت آن در به رویش باز می شود.

پی نوشت:
1- غرر الحکم 2511
2- دعای شانزدهم صحیفه سجادیه
3- اسراء 36
4- منیه المرید ص 100
5- امالی طوسی ص 68
6- غرر الحکم 4282
7- بحار ج 71 ص 96

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.