ارزش قناعت و خوش خلقى

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

کَفَى بِالْقَنَاعَةِ مُلْکاً وَ بِحُسْنِ الْخُلْقِ نَعِیماً.

هر که از صفت قناعت برخوردار است همین پادشاهی برایش کافی است و هر که دارای اخلاق خوب است همین نعمت او را کافی است.

نهج البلاغه: حکمت 220

آدم قانع پادشاهی می کند چون در برابر دنیاداران کرنش و تعظیم نمی کند و همیشه سربلند و با عزت زندگی می نماید. امام علی علیه السلام فرمودند:
ثَمَرَهُ القِناعَهِ اَلعِزُّ؛
نتیجه قناعت عزت است.(1)

امام رضا علیه السلام در توضیح بیشتر این حقیقت پرداخته و می فرمایند:
القَناعَهُ تَجتَمِعُ إلی صیانَهِ النفسِ و عِزِّ القَدرِ، و طَرحِ مُؤَنِ (مَؤونَه) الاستِکثارِ، و التَّعبُّدِ لأهلِ الدنیا، و لا یَسلُکُ طَریقَ القَناعَهِ إلاّ رجُلانِ: إمّا مُتَعَلِّلٌ (مُتَعبِّدٌ) یُریدُ أجرَ الآخِرَهِ، أو کریمٌ مُتَنزِّهٌ عَن لِئامِ الناسِ؛

قناعت باعث خویشتنداری و ارجمندی و آسوده شدن از زحمت زیاده خواهی و بندگی در برابر دنیاپرستان است راه قناعت را جز دو کس نپیماید: یا عبادت پیشه ای که خواهان مزد آخرت است یا بزرگواری که از مردمان فرومایه دوری می کند. نعمت حسن خلق برترین و کامل ترین نعمت هاست آنکه بهره مند از این نعمت است بی نیاز از هر نعمتی است زیرا که با اخلاق نیکویش به تمام نعمت های دنیا و آخرت می رسد.(2)

اینجا وقتی به نعمت بزرگ حسن خلق اشاره می شود صرفا گشاده رویی و تبسم بر لب نیست بلکه منظور تمام ملکات اخلاقی و مکارم اخلاق است. چون ممکن است بعضی ظاهری آراسته و خوش برخورد داشته باشند اما ده ها رذیله اخلاقی در درون و در عمل آنها از آنها مشاهده شود.

امام علی علیه السلام فرمودند:
اَحسَنُ الاَخلاقِ ما حَمَلَکَ عَلی المَکارِمِ؛
بهترین خوی ها آن است که تو را به تحصیل مکارم اخلاق وا دارد.(3)

ملاحظه می فرمایید که امام علیه السلام چرا نعمت حسن خلق را کافی می داند چون بهترین اخلاق را آن می داند که تو را به تحصیل مکارم اخلاق و تمام خوبی ها وادارد.

پی‌نوشت‌ها:
1- غرر الحکم، ح 4646
2- بحارالانوار، ج 78، ص 349
3- غرر الحکم، ح 3299

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.