امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
إِذَا کَثُرَتِ الْمَقْدُرَةُ قَلَّتِ الشَّهْوَةُ.

هرگاه توانایی دست یافتن به چیزی زیاد باشد میل و شهوت رسیدن به آن کم می شود.
نهج البلاغه: حکمت 237
شرح حدیث:
اغلب افراد تا مادامی که به خواسته های مادی خود نرسیده اند حرص و ولع خاصی را از خود نشان می دهند و از تمام امکانات استفاده می کنند که قدرت دستیابی به هدف خود را پیدا کنند همین افراد وقتی مطمئن می شوند که تمام راه ها برایشان باز است و دیگر هیچ مانع و بازدارنده ای وجود ندارد و میل و شهوتشان در رسیدن به خواسته شان کم می شود.

البته عده ای قلیل هم پیدا می شوند که دوراندیشند و عاقبت کارها را از قبل پیش بینی می کنند و به خاطر بالا بودن سطح معرفت و آشنایی ایشان به باطن این دنیای پست و بی ارزش هیچ گاه برای اشیاء فانی شدنی و پوچ خود را به دردسر نمی اندازند و با دیدن ملکوت این عالم به کم دنیا قناعت می کنند و حرص در وجودشان جایگاهی ندارد.

تا نگردی آشنا زین پرده رمزی نشوی
گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش
گوش کن پند ای پسر وز بهر دنیا غم مخور
گفتمت چون در حدیثی گر توانی داشت هوش

آنان که هوش خود را به کار می بندند و گول زرق و برق دنیا را نمی خورند امام علیه السلام در ضمن خطبه ای در توصیف‌شان فرمودند:

کَانُوا قَوْما مِنْ اءَهْلِ الدُّنْیا وَ لَیْسُوا مِنْ اءَهْلِها، فَکانُوا فِیها کَمَنْ لَیْسَ مِنْها؛ عَمِلُوا فِیها بِما یُبْصِرُونَ، وَ بادَرُوا فِیها ما یَحْذَرُونَ، تَقَلَّبُ اءَبْدانُهِمْ بَیْنَ ظَهْرانَیْ اءَهْلِ الْآخِرَهِ، وَ یَرَوْنَ اءَهْلَ الدُّنْیا یُعَظِّمُونَ مَوْتَ اءَجْسادِهِمْ، وَ هُمْ اءَشَدُّ إِعْظاما لِمَوْتِ قُلُوبِ اءَحْیائِهِمْ؛

مردمی هستند که بین مردم دنیا زندگی می کنند اما اهل دنیا نیستند در دنیا هستند ولی مثل کسی که در آن نیست عمل آنها در دنیا از روی بصیرت و هوشیاری است و در مسایل مربوط به تقوا و پرهیزکاری گوی سبقت را از دیگران ربوده اند. بدن هایشان گرچه در بین مردم دنیاست ولی در واقع بین مردم آخرت در گردش است مردم دنیا را می بینند که به مرگ بدن ها و اجسادشان خیلی اهمیت می دهند ولی آنها سخت و شدید نگران مرگ دل های زنده خویش هستند.(1)

غلام همت آنم که زیر چرخ کبود
ز هر چه رنگ تعلق پذیرد آزاد است
مگر تعلق خاطر به ماه رخساری
که خاطر از همه غم ها به مهر او شاد است

شرح ابن میثم
چون کسى که توان کمترى نسبت به برآوردن خواسته خود دارد، همواره بیم دارد از این که پس از دسترسى به خواسته خود، آن را از دست بدهد، بنا بر این همین ترس، به دنبال لذّت وصول به خواسته، همیشه باعث دلهره اى است نسبت به آن خواسته، و از طرفى خود محرّک علاقه و میل است به طرف آن، امّا اگر توانایى کامل برخواسته خود را داشت، ترسى نخواهد داشت که به خواسته خود نرسد، از این رو انگیزه میل بدان کم شده و پافشارى و علاقه اش نسبت به آن کاهش مى یابد.(2)

پی‌نوشت‌ها:
1- نهج البلاغه، خطبه 221
2- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 617

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.