هشدار از پشت کردن نعمت ‏ها

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

احْذَرُوا نِفَارَ النِّعَمِ فَمَا کُلُّ شَارِدٍ بِمَرْدُودٍ.

از نابودی نعمت ها بترسید زیرا وقتی از دست رفت دیگر بر نمی گردد.

نهج البلاغه: حکمت 238

این محنتی که می کشم از تنگی قفس
کفران نعمتی است که در باغ کرده ام

اگرچه زبان حال مرغ در قفس است اما می تواند زبان حال افراد زیادی باشد.

اکثر مردم وقتی از نعمتی برخوردارند قدردان نیستند شکر منعم را به جا نمی آورن و یا در نگهداری و حراست نعمت همت به خرج نمی دهند. چه بسا اشخاصی سال ها به آنها مهلت داده می شود که رذیله ای را در وجود خود از بین ببرند تا زندگی آنان متلاشی نگردد اما گوش به حرف نمی دهند و به روش و خلق زشت خویش ادامه می دهند ناگهان نعمت از آن ها گرفته می شود به طریقی که دیگر برنمی گردد آنگاه تازه متوجه اشتباه خویش می شوند که متاسفانه کار از کار گذشته و راه های چاره برایشان بسته شده است.

فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَیْهِمْ أَبْوَابَ کُلِّ شَیْءٍ حَتَّی إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُمْ بَغْتَهً فَإِذَا هُمْ مُبْلِسُونَ؛
وقتی نصایح ما را به فراموشی سپردند تمام درهای شادی و نعمت را به روی آنها گشودیم تا به نعمت هایی که به آنها داده شده خوشحال شدند ولی یکباره از آنها گرفتیم که نومید شدند.(1)

شرح ابن میثم
کلمه نفار (دور شدن)، و شرود (گریختن) را استعاره براى از بین رفتن نعمت آورده است از نظر تشبیه نعمت ها به چهارپایان، و نسبت به زوال نعمت هشدار داده است تا وادار کند که با شکر نعمت آن را حفظ کنیم، و بر ضرورت این هشدار با این عبارت: «فما کل...» توجّه داده است که خود مقدمه صغرا براى قیاس مضمرى است که در اصل چنین بوده است: آن که گریخت ممکن است باز نگردد، و کبراى آن نیز در اصل چنین است: و هر چه امکان بازگشت نداشت، دور ساختنش روا نیست.)2(

پی‌نوشت‌ها:
1- سوره انعام، آیه 44
2- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 617 و 618


منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.