امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
لَوْ لَمْ یَتَوَعَّدِ اللَّهُ عَلَى مَعْصِیَتِهِ لَکَانَ یَجِبُ أَلَّا یُعْصَى شُکْراً لِنِعَمِهِ.

اگر پروردگار از معصیت خود نترسانیده بود واجب بود به شکرانه نعمت هایش نافرمانی نشود.
نهج البلاغه: حکمت 282
شرح حدیث:
مومن باید ترک گانه را در خود نهادینه کند و به خاطر شکرانه نعمت های الهی در محضر او گناه نکند. نتیجه این کار ملکه و طبیعی شدن ترک گناه است که اگر ترس از خدا هم وجود نداشته باشد بدون آنکه خود را به زحمت بیندازد خیلی آسان از انجام معصیت خدا اجتناب می نماید.
اگرچه در روایات و آیات فراوان مسئله خوف از خدا بسیار تاکید شده و کار مطلوب و ارزشمندی است و راس حکمت نامیده شده ولی کسی از ترس خدا گناه نمی کند در واقع از ترس اینکه مبادا خداوند او را عذاب کند به سمت نافرمانی نمی رود.

امام علی علیه السلام می فرمودند:
لا تَخَف اِلّا ذَنبَکَ وَ لا تَرجُ الّا رَبِّکَ؛
جز از گناه خود مترس و جز به پروردگار خوی شامید مبند.(1)

همین که مقدمه گناه فراهم می شود شخص باایمان یاد نعمت های بی پایان و منعم ونعمت بخش خویش بیفتد و خطاب به خود بگوید حیا نمی کنی از خدا خجالت نمی کشی نمک را می خوری و نمکدان را می شکنی؟ می خواهی در برابر دید پروردگار او را نافرمانی کنی؟! آنگاه است که به خود می اید و از تصمیم خود منصرف می گردد و گرد گناه نمی رود انشاء الله.

امام علی علیه السلام نیز فرمودند:
حَسَبُ المَرءِ مِن کَمالِ المُرُوَّهِ تَرکُهُ مالا یُجمَلُ بِهِ؛
کمال جوانمردی است که آدمی آنچه زیبنده او نیست انجام ندهد.(2)

یعنی جوانمردی حکم میکند که در محضر خدای نعمت بخش و بزرگوار گستاخ نباشیم و دریدگی و بی عفتی نکنیم و از او شرم داشته باشیم.

شرح ابن میثم
چون شکر نعمت، در گفتار و رفتار مطابق هم، عقلا واجب است، ترک معصیت هم که ملازم با طاعت واجبه است، آن هم واجب مى شود، زیرا لازم واجب نیز واجب است. و مقتضاى این سخن آن است که اگر خداوند در برابر نافرمانى خود وعده عذاب نداده بود باز هم ترک معصیت به خاطر شکر نعمت واجب بود، تا چه رسد که وعده عذاب هم براى نافرمانى داده است، بنا بر این به طریق اولى باید ترک معصیت کرد.(3)

پی‌نوشت‌ها:
1- غرر الحکم، ح 10162
2- بحارالانوار، ج 78، ص 80
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 663

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.