امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
إِنَّ الْمِسْکِینَ رَسُولُ اللَّهِ فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّهَ وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ.

نیازمند و مسکین فرستاده خداست اگر کسی او را رد کند خدا را رد کرده و هر که به وی پاسخ مثبت دهد به او چیزی ببخشد به خدا بخشیده است.
نهج البلاغه: حکمت 296
شرح حدیث:
مسکین در لغت اَشَدُّ فَقراً معنا شده کسی زیاد درمانده شده باشد لازم به توضیح است گدایان حرفه ای و آنهایی که در مجامع عمومی اظهار فقر و نداری می کنند باید وضع حالشان بررسی شود و اهل نفاق و احسان تحت تاثیر حرکات و گفتار آنها قرار نگیرند که بسیاری مسکین نما هستند و تن به کار نمی دهند و با تحمیل شدن به مردم زندگی را می گذرانند و گاهی هم فقط جمع می کنند و وضع آبادی دارند.

بنابراین ضرورت دارد اگر کمکی هم می شود با تحقیق و حساب شده باشد که وقتی به مستحق واقعی کمک شود همان است که امام علیه السلام فرمود: نیازمند فرستاده خداست و نباید رد شود و کمک به او بخشش به خداوند متعال است چنانکه آنجایی صدقه بجایش مصرف می شود امام صادق علیه السلام فرمودند:
إنّ اللّهَ تبارَکَ و تعالی یقولُ: ما مِن شَیءٍ إلاّ و قد وَکَّلتُ مَن یَقبِضُهُ غَیرِی، إلاّ الصَّدَقهَ؛ فإنّی أتَلَقَّفُها بِیَدِی تَلَقُّفا؛
خدای تبارک و تعالی می فرماید: هیچ چیزی نیست مگر اینکه کسی را مامور گرفتن آن کرده ام به جز صدقه که آن را با دست خودم می گیرم.(1)

در بیانی دیگر رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
دو چیز است که دوست ندارم کسی در آنها با من شریک شود. وضویم زیرا جزء نماز من است و صدقه ام که باید از دست من به دست سائل برسد. فإنّها تَقَعُ فی یَدِ الرحمنِ؛ زیرا صدقه در دست خدای مهربان می افتد.(2)

شرح ابن میثم
در باره کمک به تهیدست به وسیله قیاس مضمرى تشویق کرده است که صغراى آن جمله اى است که ذکر شد، کلمه رسول اللّه را استعاره براى فقیر آورده است به این جهت که او در راه خدا و به امر خدا کمک مى طلبد، و کبراى مقدّر نیز چنین است: و هر کس این طور باشد، باید به او کمک کرد و او را راضى نمود.(3)

پی‌نوشت‌ها:
1- بحارالانوار، ج 96، ص 134
2- بحارالانوار، ج 80، ص 329
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 672

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.