امام علی علیه‌ السلام فرمودند:
مَا خَیْرٌ بِخَیْرٍ بَعْدَهُ النَّارُ وَ مَا شَرٌّ بِشَرٍّ بَعْدَهُ الْجَنَّةُ وَ کُلُّ نَعِیمٍ دُونَ الْجَنَّةِ فَهُوَ مَحْقُورٌ وَ کُلُّ بَلَاءٍ دُونَ النَّارِ عَافِیَةٌ.

در آن خوشی که پایانش آتش است خیری نخواهد بود و در آن ناخوشی که پایانش بهشت است شری نیست و هر نعمتی جز بهشت حقیر و پست است و هر بلایی در مقابل آتش جهنم عافیت و آسایش است.
نهج البلاغه: حکمت 380
شرح حدیث:
مقایسه ارزشی بین پاداش بهشت با جهنم کافی است که انسان را وادار به کارهایی کند که نتیجه اش بهشت باشد نکته قابل توجه آن است که انسان ها در همین دنیا می توانند رایحه بهشت را استشمام کنند چنانکه زندگی جهنمی را نیز می توانند تجربه کنند.

بر همین اساس خداوند درباره اهل بهشت می فرماید:
وَبَشِّرِ الَّذِین آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ کُلَّمَا رُزِقُواْ مِنْهَا مِن ثَمَرَهٍ رِّزْقاً قَالُواْ هَ_ذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِن قَبْلُ وَأُتُواْ بِهِ مُتَشَابِهاً؛
و مژده انان را که ایمان اورده و کارهای شایسته کرده اند برای آنها باغ هایی است که نهرها در ان جاری است و چون میوه ای از روزیشان شود گویند این همان میوه هایی است که پیش از این روزی ما شده بود و از همان ها برای آن ها آورده شود.(1)

سوال اینجاست اهل بهشت به چه روزی هایی اشاره می کنند که پیش از این یعنی در دنیا روزیشان شده بود. به احتمال زیاد همان ارزاق معنوی و اخلاق حمیده و کرامت انسانی است که در دنیا داشته اند و خود را در بهشت احساس می کرده اند.

هر کس خوب می تواند بفهمد که اهل بهشت است و یا اهل دوزخ باید ببیند کارهایی که انجام می دهد سنخ بهشت است و یا سنخ دوزخ.

پاسخ مومنین به منافقین در جهان آخرت نیز به این حققت اشاره دارد.
یومَ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِینَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِکُمْ قِیلَ ارْجِعُوا وَرَاءَکُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا؛
روزی که مردان و زنان منافق به اهل ایمان می گویند نظری به ما کنید تا از نور شما اقتباس کنیم گفته می شود برگردید به پشت سر خود و کسب نور کنید.(2)

یعنی این نور را ما در دنیا کسب کردیم این نور نافله ها و عبادات ماست این نور اعمال صالحه ماست و این نوری نیست که منحصرا در آخرت به ما داده باشند برگردید به دنیا که نمی توانید برگردید و کسب نور نمایید.

شرح ابن میثم
امام علیه‌ السلام از آنچه که انسان را به طرف آتش مى برد، شایستگى نام خیر را نفى کرده است، اگر چه در دنیا آن را خیر و لذّت بنامند، به خاطر تحقیر و بر حذر داشتن از آن، چون لازمه نهایى آن آتش و همان نتیجه اى است که از شرّ عاید مى شود. و همچنین از آن طاعات دشوارى که انسان را به سمت بهشت مى کشاند، نام شر را نفى کرده است، هر چند که در دنیا آنها را شرّ و گرفتارى بنامند، به خاطر تشویق به نتیجه نهایى این اعمال، یعنى ورود به بهشت و تقدیر عبارت این است ما خیر بعده النّار بخیر، و ما شرّ بعده الجّنة بشرّ. و عبارت و کلّ نعیم دون الجنّة محقور یعنى هر نعمت، در حد کمتر از بهشت ناچیز است، تفسیر مطلب اوّل است. و جمله و هر گرفتارى غیر از آتش دوزخ سلامتى است، تفسیر مطلب دوم است و مقصود عافیت و سلامتى نسبى است.(3)

پی‌نوشت‌ها:
1- سوره بقره، آیه 25
2- سوره حدید، آیه 13
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5، ص 736 و 737

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.