امام علی علیه السلام به فرزندشان امام حسن علیه السلام فرمودند:
یا بنی لَا تُخَلِّفَنَّ وَرَاءَکَ شَیْئاً مِنَ الدُّنْیَا فَإِنَّکَ تَخَلِّفُهُ لِأَحَدِ رَجُلَیْنِ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِطَاعَهِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ وَ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیَهِ اللَّهِ فَشَقِیَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ فَکُنْتَ عَوْناً لَهُ عَلَی مَعْصِیَتِهِ وَ لَیْسَ أَحَدُ هَذَیْنِ حَقِیقاً أَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَی نَفْسِکَ.

پسرم چیزی از مال دنیا بجای مگذار که آن را برای یکی از دو نفر باقی خواهی گذارد یا مردی که آن را در طاعت خدا به کار برد پس به چیزی که تو به وسیله آن بدبخت شدی او خوشبخت می گردد و یا مردی که آن را در معصیت پروردگار مصرف می کند و به آنچه تو برایش فراهم ساخته ای بدبخت گردد بنابراین در معصیت خدا او را کمک کرده ای و هیچ کدام آنها سزاوار نیستند که برخورد مقدم بداری.
نهج البلاغه: حکمت 408
شرح حدیث:
این بیان حضرت به طریق دیگری این گونه روایت شده:

در بیان اول حضرت فرمودند:
یا بنی لَا تُخَلِّفَنَّ وَرَاءَکَ شَیْئاً مِنَ الدُّنْیَا فَإِنَّکَ تَخَلِّفُهُ لِأَحَدِ رَجُلَیْنِ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِطَاعَهِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ وَ إِمَّا رَجُلٌ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیَهِ اللَّهِ فَشَقِیَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ فَکُنْتَ عَوْناً لَهُ عَلَی مَعْصِیَتِهِ وَ لَیْسَ أَحَدُ هَذَیْنِ حَقِیقاً أَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَی نَفْسِکَ.

پسرم چیزی از مال دنیا بجای مگذار که آن را برای یکی از دو نفر باقی خواهی گذارد یا مردی که آن را در طاعت خدا به کار برد پس به چیزی که تو به وسیله آن بدبخت شدی او خوشبخت می گردد و یا مردی که آن را در معصیت پروردگار مصرف می کند و به آنچه تو برایش فراهم ساخته ای بدبخت گردد بنابراین در معصیت خدا او را کمک کرده ای و هیچ کدام آنها سزاوار نیستند که برخورد مقدم بداری.

أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الَّذِی فِی یَدِکَ مِنَ الدُّنْیَا قَدْ کَانَ لَهُ أَهْلٌ قَبْلَکَ وَ هُوَ صَائِرٌ إِلَی أَهْلٍ بَعْدَکَ وَ إِنَّمَا أَنْتَ جَامِعٌ لِأَحَدِ رَجُلَیْنِ رَجُلٍ عَمِلَ فِیمَا جَمَعْتَهُ بِطَاعَهِ اللَّهِ فَسَعِدَ بِمَا شَقِیتَ بِهِ أَوْ رَجُلٍ عَمِلَ فِیهِ بِمَعْصِیَهِ اللَّهِ فَشَقِیتَ بِمَا جَمَعْتَ لَهُ وَ لَیْسَ أَحَدُ هَذَیْنِ أَهْلًا أَنْ تُؤْثِرَهُ عَلَی نَفْسِکَ وَ لَا أَنْ تَحْمِلَ لَهُ عَلَی ظَهْرِکَ فَارْجُ لِمَنْ مَضَی رَحْمَهَ اللَّهِ وَ لِمَنْ بَقِیَ رِزْقَ اللَّهِ.

و در بیان دوم حضرت فرمودند:
بعد از حمد و ثنای الهی و درود بر حضرت محمد صلّی الله علیه و آله و سلم آنچه از دنیا در اختیار توست قبل از تو صاحبی داشته و پس از تو به دیگری می رسد و تو برای یکی از دو نفر جمع می کنی. یکی مردی که با جمع کرده تو به طاعت پروردگار می پردازد پس به آنچه تو بدبخت شدی او خوشبخت می گردد و دیگری مردی که با جمع کرده تو به معصیت پروردگار می پردازد پس با ثروت تو بدبخت خواهد شد و هیچ کدام اینها سزاوار نیستند که تو آنها را بر خورد مقدم بداری و بر پشت خویش برایشان بار بکشی. پس برای آنکه رفته از خداوند امید رحمت داشته باش و برای بازماندگان روزی پروردگار را تمنا کن.

از مجموع کلمات گهربار امام علیه السلام نتیجه می گیریم که تا زنده ایم از ثروت خدادادی نهایت استفاده را بکنیم و از خود صدقه جاریه باقی بگذاریم چون در غیر این صورت وارثان از دو حال بیرون نیستند یا از اموال به دست آمده در کارهای عام المنفعه و خیر استفاده می کنند و صاحب مال در عالم برزخ حسرت می خورد که با ثروت او دیگری خوشبخت شده و یا وارثان ناباب هر آنچه رایگان در اختیارشان قرار گرفته در راه معصیت خدا مصرف می کنند و خود را بدبخت می کنند و آنکه از خود ثروتی برای اهل معصیت باقی گذارده در خانه قبر معذب است زیرا که کمک به گناه بازماندگان خویش کرده است.

امام علیه السلام درباره هزینه شدن اموال در راه اطاعت و یا معصیت فرمودند:
اِنَّ اِنفاقَ المالِ فِی طاعَهِ اللهِ اَعظَمُ نِعمَهٍ و اِنَّ اِنفاقَهُ فِی مَعاصِیهِ اَعظَمُ مِحنَهٍ (1)
به راستی که هزینه کردن این ثروت در راه اطاعت خدا بزرگترین نعمت است و خرج کردن آن در راه معاصی او بزرگترین محنت و اندوه است.

پی‌نوشت:
1- غرر الحکم، ح 3392

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.