راه شناخت بزرگواران

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

أَوْلَی النَّاسِ بِالْکَرَمِ مَنْ عُرِفَتْ بِهِ الْکِرَامُ.

سزاوارترین مردم به بزرگواری آن که بزرگواران را با او بسنجند.

نهج البلاغه: حکمت 428

راه شناخت بزرگواران به این است صفات و فضایل بزرگواران و صاحبان کرم را با وی مقایسه کنی تا تشخیص تو درست واقع شود.

اهل کرم چه صفاتی دارند که دیگران ندارند؟
1- کریم، کثیرالخیر و دائم النفع است به طور مستمر خیرش به دیگران می رسد و دائم در حال ریزش انفاق و احسان به غیر است.

2- کریم، جواد و بسیار بخشنده است در انفاق و احسان آن قدر می بخشد تا نیازمند را بی نیاز کند.

3- کریم، عزیز و ارجمند و عالی مقدار است یعنی بزرگواری در رفتارش مشهود است.

کریم در هنگام قدرت عفو می کند به وعده های خود وفا می نماید به انسان کریم اگر کسی مراجعه کرد ضایعش نمی کند. باز صفات کریم است که بدی را با بدی پاسخ نمی کند بلکه اگر طرف مقابل قصد تکرار بدی نداشته باشد با خوبی پاسخش می دهد.

وَ اِذا مَرُّ بِاللَّغوِ مَرُّوا کِرامًا(1)
و چون با ناپسندی بگذرد با بزرگواری بگذرد.

رسول الله صلّی الله علیه و آله وقتی اخلاق اهل کرم را برمی‌شمرد می فرمایند:
اَلا اَدُلُّکُم عَلی خَیرِ اَخلاقِ الدُّنیا وَ الآخِرَهِ؟ تَصِل مَن قَطَعَکَ وَ تُعطِی مَن حَرَمَکَ وَ تَعفُو عَمَّن ظَلَمَکَ(2)
آیا شما را راهنمایی بکنم به بهترین اخلاق دنیاو آخرت؟ دیدار کنید کسی را که با شما ترک رفت و آمد کرد احسان کنید به کسی که شما را محروم نموده و ببخشید کسی را که به شما ستم کرده است.

در زیارت جامعه کبیره خطاب به خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام عرض می ‌کنیم:
عادَتُکُمُ الاِحسانُ و سَجِیَّتَکُمُ الکَرَمُ وَ شَانکُمُ الحَقُّ وَ الصِّدقُ و الرِّفقُ(3)
عادت شما احسان، فطرت شما کرم و بخشش و شان ذاتی شما حق و صدق و مرافقت و شفقت است.

در دعای روز جمعه خطاب به ولی نعمتمان امام عصر روحی له الفداء عرض می کنیم:
اَنتَ یا مَولایَ کریمٌ مِن اَولادِ الکِرامِ و مامُورٌ بِالضِّیافَهِ وَ الاِجارَهِ فَاَضفِنِی و اَجرِنی صَلَواتُ اللهِ عَلَیکَ وَ عَلی اَهلِ بَیتِکَ الطّاهِرین(4)
تو ای مولای من کریمی و از فرزندان کریمانی و مامور به مهمان نوازی و پناه دهی پس پذیرایی کن از من و پناهم ده درودهای خداوند بر تو و بر خاندان پاکیزه ات.

مرحوم محدث قمی اضافه می کند که سید بن طاووس گفته من بعد از این زیارت متمثل به این شعر می شوم:

نَزِیلُکَ حَیثُ ما اتَّجَهَت رّکابی
و ضَیفُکَ حَیثُ کُنتُ مِنَ البِلادِ(5)
من بر تو نازل می شوم هر کجا که مرکبم روی آورد ومرا وارد نماید و میهمان تو هستم در هر شهری که سکونت داشته باشم.

فقیر و خسته به درگاهت آمدم رحمی
که جز ولای توام نیست هیچ دست آویز

پی‌نوشت‌ها:
1- سوره فرقان، آیه 72
2- کافی، ج 2، ص 361
3- مفاتیح الجنان محدث قمی
4- همان
5- همان

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.