هوش معنوی و سبک زندگی (قسمت دوم)

ما موجوداتی معنوی هستیم و زندگی جسمانی در این جهان موقتی است.
 

هوش معنوی

افرادی که هوش معنوی بالایی دارند، ظرفیت تعالی داشته و تمایل بالایی نسبت به هشیاری دارند. آنان این ظرفیت را دارند که بخشی از فعالیت­های روزانه خود را به اعمال روحانی و معنوی اختصاص بدهند و فضایلی مانند بخشش، سپاسگزاری، فروتنی، دلسوزی و خرد از خود نشان دهند.همچنین می­توان گفت هوش معنوی فهم مسایل دینی و استنباط­های درست فقاهتی را تسهیل مینماید. به علاوه هوش معنوی می­تواند در فهم مسایل اخلاقی و ارزش آنها به افرادی یاری نماید.
ویژگی­هایی که لازمه هوش معنوی هستند، احتمالاً در کنار توانایی­ها و فعالیت­های دیگری قرار دارند که عبارتند از: دعا کردن، تعمیق، رؤیاها و تحلیل رؤیا، باورها و ارزش­های دینی و معنوی، شناخت و مهارت در فهم و تفسیر مفاهیم مقدس و توانایی داشتن حالات فراروندگی. به عنوان مثال، بعضی از حقایق قدیمی همانند آزار نرساندن که فضایل اخلاقی را مورد توجه قرار می­دهند، ممکن است روش­هایی برای تقویت هوش معنوی مطرح باشند. همچنین مسائل معنوی ممکن است شامل مواردی از قبیل تفکر در مورد سؤالات وجودی مانند وجود زندگی پس از مرگ، جستجوی معنا در زندگی، علاقمندی به عبادت و تعمق مؤثر، رشد حس هدفمندی زندگی، رشد رابطه با خود، هماهنگی با قدرت برتر و نقش آن در زندگی خود باشد.البته به نظر می­رسد سن و جنسیت نیز در هوش معنوی اثرگذار باشند. در بسیاری از افراد پس از 35 سالگی تغییرات عمده­ای در ناخودآگاه صورت می­گیرد که ممکن است در روند معنویت و هوش معنوی تأثیرگذار باشند.

محققین اصول زیر را برای هوش معنوی عنوان کرده است:

_ شناخت و تصدیق هوش معنوی؛ یعنی باور داشتن به این مسأله که ما موجوداتی معنوی هستیم و زندگی جسمانی(در این جهان) موقتی است.
_ بازشناسی و باور یک موجود معنوی برتر(یعنی خداوند).
_ اگر خالقی هست و ما مخلوق هستیم، باید کتاب راهنمایی هم وجود داشته باشد.
_ لزوم شناسایی هدف زندگی (وجود چیزی که انسان را فرا می­خواند) و پذیرفتن این نکته که از نظر ژنتیکی بعضی از توانایی­ها کدگذاری شده­اند.
_ شناختن جایگاه خود در نزد خداوند (شخصیت فرد بازتاب فهم وی از خداوند است).
_ شناخت اصول زندگی و پذیرفتن این امر که برای داشتن زندگی موفق باید سبک زندگی و تصمیمات خود را مطابق این اصول شکل داد.
 

مؤلفه­ های هوش معنوی در اسلام

در فرهنگ اصیل اسلامی به طور ضمنی هوش معنوی مورد توجه فراوانی قرار گرفته است.عوامل مؤثر در هوش معنوی که در متون اسلامی تقوا و پرهیزگاری قلمداد شده است، به همراه تمرینات روزمره از قبیل تدبر در خلقت، تدبر در آفاق و انفس، روزه­ داری، عبادات، خواندن قرآن و تدبر صادقانه در آیات آن می­توانند نقش اساسی در تقویت هوش معنوی داشته باشند. آگاهی هشیارانه و سازگاری با وقایع و تجارب زندگی و پرورش خودآگاهی از جمله عوامل اصلی رشد هوش معنوی تلقی می­شوند. می­توان گفت بلوغ معنوی دید عمیق و گسترده­ای است که با آگاهی همراه است و شامل ارتباط زندگی درونی ذهن با زندگی بیرونی می­شود.

هوش معنوی و سلامت روانی

پژوهش­ها و بررسی­های مختلف نشان داده ­اند که میان معنویت و هدف زندگی، رضایت از زندگی و سلامت، همبستگی وجود دارد. در بررسی و تحقیقات انجام گرفته در مورد اثرات معنویت بر سلامت فرد، دیده شد که معنویت با بیماری کمتر و طول عمر بیشتر فرد همراه است. افرادی که دارای جهت­گیری معنوی هستند، هنگام مواجهه با جراحت، به درمان، بهتر پاسخ می­دهند و به شکل مناسب­تری با آسیب­ دیدگی و بیماری کنار می ­آیند و میزان افسردگی در آنها کمتر است. همچنین شواهد نشان می­دهند که تمرین­های معنوی افزایش­ دهندة آگاهی و بینش نسبت به سطوح چند­گانه هوشیاری (تعمیق) هستند و بر عملکرد افراد تأثیر مثبتی دارند. هوش معنوی ما را قادر می­سازد همه چیز را آنطور که هستند ببینیم. این هوش همان هوشی است که رهبران مشهور و محبوب جهان را هدایت کرده است. رهبران معنوی با داشتن این هوش میتوانند بزرگترین فشارها را تحمل کنند.
 

ویژگی‌های یک فرد با هوش معنوی بالا:

    هدفمندی در زندگی
    تعمق و تفکر در هستی
    دارای قدرت مقابله با سختی ها، دردها و شکست ها
    بالا بودن خود اگاهی در این افراد (آگاهی از نقاط قوت و ضعف خود، تسلط بر فکر خود)
    درس گرفتن از تجربیات و شکست‌ها
    توانایی فرصت ساختن از دشواری‌های زندگی
    اراده واختیاردرتشخیص و توانایی ایستادگی در برابر جمع و هم رای نشدن با عامه مردم
    پرداختن به سجایای اخلاقی و اهمیت دادن به آنها
    توانمند بودن در خودداری و کنترل خویش
    برخورداری از حس انعطاف پذیری بالا
    فداکاری و از خودگذشتگی

و در نهایت یک فرد باهوش در این زمینه قادر است ارزش‌ها و کیفیت‌های معنوی را به نحوی به کار گیرد که منجر به ارتقای سلامت روحی و جسمی وی شود. از آنجا که هدف علم روان شناسی رهایی دادن انسان‌ها از دودلی، عدم اعتماد به نفس و پرورش شخصیت واحد و مستقل و آرام می‌باشد لذا پرورش هوش معنوی در انسان‌ها ازهمان دوران کودکی می‌تواند درصد بیشتری از اهداف روان شناسی را جامه عمل بپوشاند. از طرف دیگر رویکردهای معنوی به دانش و سلامت، اخیرا مورد تاکید و توجه محققان و اساتید قرار گرفته‌است و برخی از مطالعات تحقیقاتی به بررسی تاثیر معنویت بر سلامت پرداخته و در کشورهای توسعه یافته، دانشکده‌های پزشکی، مواد آموزشی درباره مذهب، معنویت و سلامت را در محتوای درسی خود گنجانده‌اند.

رابطه هوش معنوی و هوش هیجانی

با آنکه هوش هیجانی و هوش معنوی به دو ظرفیت مختلف در انسان اشاره می‌کنند اما عقیده بر این است که این دو به یکدیگر وابسته هستند. هوش هیجانی ما را قادر می‌سازد تا بتوانیم احساسات خود را شناخته و آن را به صورت مطلوبی ابراز و اداره کنیم و در شناخت و درک هیجانات دیگران و دیدن چشم اندازشان به ما کمک می‌کند. باور بر این است که به حداقل، کمی هوش هیجانی نیاز است تا بتوان یک سفر معنوی را آغاز کرد. اما وقتی که رشد هوش معنوی آغاز شد، هوش عاطفی هم بسیار تقویت می‌شود، در واقع آنها به طور مثبت یکدیگر را تقویت می‌کنند. آنچه که بین هوش عاطفی و معنوی تفاوت قایل می‌شود این است که هوش هیجانی ما را نسبت به حالت هیجانی گروه، رویدادها و ارتباطات حساس می‌سازد و هوشمندی معنوی به کشف عقل و حکمت در امر مسایل احساسی و شعوری می‌پردازد. هوش بالای معنوی به ما کمک می‌کند در حالی که آرامش بیرونی را بدون توجه به شرایط حفظ می‌کنیم بتوانیم به نحوی هوشمندانه و عاقلانه عمل کنیم. یک توانایی ذاتی در انسان است که مانند هر هوش دیگری می بایست رشد یابد. به عبارت دیگر همه ما با توانایی در تکامل این ظرفیت هوشی متولد می‌شویم اما گروه کمی از ما از آن استفاده می‌کنیم در حالی که بهره و سود آن بسیار است.
 

روانشناسان همچنین صفات زیر را برای افرادی که از این هوش برخور دارند نام می­برند:

*خودآگاهی
*مستقل بودن (شهامت)
*استقلال از محیط: شجاعت کلی برای انجام عمل برخلاف عرف رایج
*گفتن «چرا؟»
*قابلیت­ مواجهه با مشکلات وناملایمات و حتی به فرصت تبدیل کردن آنها
*خود کنترلی: توانمند بودن در خودداری و کنترل خویش
*انعطاف پذیری
*پرداختن به سجایای اخلاقی و اهمیت دادن به آنها
*درس گرفتن از تجربیات و شکست­ها
*خودجوش بودن
*درست اندیشیدن
*عدم فرار از میدان حوادث
*رهایی از لغزش­ها و دام­های شیطانی
*حسی که افراد را هدایت درونی می­کند

افراد با هوش معنوی کسانی هستند که می­دانند «چرا» انجام می­دهند و «چه چیزی» را انجام میدهند. همیشه بر اساس یک رسالت مشابه عمل می­کنند. آنها بر اساس خدمت­ رسانی به دیگران زندگی می­کنند. آنها دیگران را به خاطر چیزی سرزنش نمی­کنند و همواره مسوولیت بخشش خود و عملکردهایشان را می­پذیرند. برای رضایت داشتن از خودشان نیازی به تصدیق دیگران ندارند. از وابستگی به دیگران برای کسب ایمنی رها هستند، چون اعتقاد دارند ایمنی از خودشان است نه از بیرون. آنها کار را مکانی برای خلاقیت، اعتمادبه­ نفس و یادگیری، جایی که پول و پاداش، ثانویه است، می­دانند. آنها افراد محیط کار را به عنوان انسان­هایی با قوت، ضعف، نگرانی، نیازها و خواسته­ های خودشان در نظر می­گیرند، برای آنها روابط، همواره قبل از کار است. آنها از زندگی مادی دست نمی­کشند بلکه خواهان ایجاد تعادلی در زندگی مادی همسو با اهداف متعالی و معنوی خود هستند. همسر معنوی در برخورد با موقعیت­ها به جای مداخله در امور، به ایجاد بصیرت می­پردازد؛ به جای کنترل، اعتماد می­کند و به جای مطرح کردن خود، فروتنی نشان می­دهد.
ادامه دارد...