نقش ورزش در سلامت تن و روان

ارمغان ورزش مناسب روزانه، سلامتی تن و روان است.
 

چکیده:  ورزش علاوه بر اینکه ابزار ارزشمندی برای حفظ سلامت جسمانی است رابطه نزدیکی با سلامت و بهداشت روانی و بویژه پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های روانی دارد. ورزش از اضطراب و افسردگی می‌کاهد و اعتماد به نفس را افزایش می دهد. با ما همراه باشید تا با ثمرات دیگر ورزش در سلامت تن و روان آشنا گردید.

تعداد کلمات 1162 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

 

 یکی از عوامل مؤثر در بهداشت تن و روان، ورزش است؛ به خصوص ورزش های هوازی؛ یعنی ورزش هایی که مصرف اکسیژن در زمان انجام آن بالا می رود؛ مانندپیاده روی، دویدن، شنا و دوچرخه سواری در گذشته ضرورت انجام چنین ورزش هایی برای جوامع ملموس نبود؛ زیرا زندگی اجتماعی به گونه ای بود که مردم در ضمن کارهای روزمره خود به فعالیت های جسمانی بیشتری می پرداختند و این موجب شده بود چندان به فعالیت های ورزشی احساس نیاز نکنند، اما امروزه، زندگی اجتماعی فعالیت های بدنی را تا حد زیادی تقلیل داده و زمینه بازی حتی کودکان و نوجوانان را هم کم کرده است؛ آنها به جای فعالیت های ورزشی به بازی با اسباب بازی های الکتریکی و الکترونیکی که به فعالیتهای بدنی نیاز ندارد، سرگرم شده اند.
بنابراین، لازم است ورزش های منظم در زندگی روزمره افراد جامعه، حتی کودکان و نوجوانان گنجانده شود و به عنوان یک عادت همگانی در آید؛ لذا ضروری است والدین در فراهم آوردن زمینه های ورزش برای نوجوانان دختر بکوشند و محیط های مناسبی برای این کار انتخاب و فراهم کنند.
 

 اگر ورزش به صورت منظم صورت گیرد، آثار متعددی بر سلامت تن و روان به جای می گذارد که به بعضی از آنها اشاره می کنیم: ورزش تأثیر فوق العاده ای در کنترل وزن دارد، سیستم قلبی-عروقی فرد را تقویت کرده، در نتیجه قلب و ریه ها را وامی دارد به طور مؤثر و کارآمد عمل کنند.[1]
ورزشی که در آن، فرد وزن خود را تحمل می کند، از پوکی استخوان - که زنان در سال های پیری دچار آن می شوند جلوگیری می کند. ورزش، نیازهای تنفسی فرد در فعالیت های روزمره را کاهش داده، ماهیچه ها را کارآمدتر می کند؛ همچنین فشار و کشیدگی بدن را در فعالیت های روزمره راحت تر می کند.[2]
بسیاری از مردم می گویند هنگامی که به طور منظم ورزش می کنند، خواب آرامش بخشی دارند. ورزشکاران - به ویژه دوندگان - تقریبا همان قدر که از مزایای زیستی ورزش سخن می گویند، از فواید روانی آن صحبت نمی کنند.[3]
اسلام هم توصیه های ویژه ای نسبت به ورزش و فعالیت های بدنی دارد؛ چه اینکه افراد قوی و سالم، در قرآن و احادیث اسلامی مورد ستایش قرار گرفته اند. خداوند درباره شایستگی طالوت برای فرماندهی سپاه می فرماید: وزاده بسطة فی العلم والجسم؛[4] «خداوند به او هم علم و هم قدرت جسمانی عنایت کرده است».
از نظر اسلام، ورزش علاوه بر سلامت بدنی و آثار طبیعی، مانند تنظیم ضربان قلب، کمک به هضم غذا و جذب و دفع بهتر، افزایش گنجایش ریه ها و تقویت اعصاب و روان، دو فایده ویژه دارد:
1. آمادگی افراد جامعه برای دفاع از اسلام و قلمرو مملکت اسلامی. انسانهای جامعه سالم و قوی، می توانند در مقابل تهدیدهای دشمنان ایستادگی کنند و خود را تسلیم خواسته های دشمن نکنند.
۲. برای اینکه افراد جامعه اسلامی بتوانند تکالیف شرعی خود را به نحو احسن انجام دهند، باید بدنی سالم و قوی داشته باشند؛ از این روست که در اغلب تکالیف شرعی، توان جسمانی یکی از شرایط تکلیف شمرده شده است. اولیای الهی نیز از خداوند می خواستند به آنها قدرت و سلامتی عنایت کند تا بتوانند تکالیف الهی را به خوبی انجام دهند. امام سجاد در دعای یکی از روزهای ماه رمضان میفرمایند: اللهم قونی فیه على اقامه امرک.[5]
 

اسلام به طور کلی با ورزش هایی که برای سلامت انسان مفید است و باعث ضرر آسیب به خود و دیگران نمی شود، موافق است، اما خود به بعضی ورزش ها توصیه و سفارش می کند؛ مانند:
1. پیاده روی: پیاده روی از بهترین ورزش ها برای سلامت جسم است. حضرت على(علیه السلام) می فرمایند: النشره فی عشره اشیاء المشی والرکوب و الارتماس فی الماء[6] «شادابی و خرمی در ده چیز است: پیاده روی، اسب سواری، شنا و...»
پیاده روی ورزشی است که برای همه سنین و در همه فصول سال قابل انجام است و نیاز به امکانات مخصوص مانند مربی، ابزار و وسایل ویژه ندارد.
بهترین ساعات برای پیاده روی، اول صبح است؛ زیرا هوا سالم تر، اکسیژن فراوانتر، گرد و غبار کمتر و درجه حرارت محیط مناسب تر است. اگر پیاده روی در فضایی که پر از درخت و چمن باشد، انجام شود، اکسیژن بیشتر جذب بدن می شود و همان گونه که حضرت علی (علیه السلام) فرمودند، باعث نشاط و خرمی می شود.
۲. شنا: شنا هم یکی از ورزش هایی است که در اسلام به آن سفارش شده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: علموا اولادکم السباحة والرمایه؛[7] به فرزندانتان شنا و تیراندازی بیاموزید،.
در حدیثی که پیش تر آمد، حضرت علی (علیه السلام) یکی دیگر از عوامل نشاط و خرمی را الارتماس فی الماء، یعنی شنا کردن شمردند.
3. اسب سواری و تیراندازی: این دو ورزش، هم جنبه نظامی دارند و بنیة افراد جامعه را برای دفاع از کیان جامعه تقویت می کنند و هم به سلامت جسمانی آنها کمک می نمایند؛ همان گونه که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) توصیه می کند به فرزندانتان تیراندازی بیاموزید و حضرت علی (علیه السلام) هم یکی از امور ده گانه را الرکوب، یعنی سوارکاری معرفی می کند.
4. کوهنوردی: یکی از ورزش هایی است که در سلامت تن و تقویت عضلات و اعتماد به نفس تأثیر فراوانی دارد. کوهنوردی موجب استحکام و صلابت اراده می شود.
بسیاری از انبیای الهی با کوه و کوهنوردی مأنوس بودند: حضرت آدم (علیه السلام) باکوه سراندیب، حضرت نوح (علیه السلام) با کوه آرارات، حضرت ابراهیمی(علیه السلام)  با کوه طور، حضرت عیسی(علیه السلام)  با کوه ساعیر و پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)  با کوه نور.[8]
 

 صرف نظر از ورزش های حرفه ای که نیاز به تمرین شدید و فعالیت سخت در رشته ای خاص دارند، ورزش هایی باید ترویج شوند که در جهت سلامت تن و روان، باید به یک عادت در جامعه تبدیل شوند؛ ضمن آنکه کمترین مقدار برای نیل به مزایایی که برای ورزش بیان شد، سه بار در هفته و هر بار حداقل بیست دقیقه می باشد.[9]
 
 
منبع: کتاب «با دخترم (ویژه والدین و مربیان دختران نوجوان)»
نویسنده: علی احمدپناهی، داوود حسینی

پی نوشت : 
[1] . به نقل از: ام. رابین دیماتئو؛ روانشناسی سلامت، ترجمه محمد کاویانی و همکاران، ج۱، ص۱۱۱.
[2] . همان، ص۱۱۲.
[3] . همان، ص 12.
[4] . بقره، آیه 247.
[5] . شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، دعای روزهای ماه رمضان.
[6] . محمد بن حسن حرعاملی، وسایل الشیعه، ج 1، ص 350.
[7] .همان.
[8] .همان.
[9] . ام. رابین دیماتئو، روان شناسی سلامت، ترجمه محمد کاویانی و همکاران، ج۱، ص395.