پوشش و آرایش در اسلام؛ بایدها و نبایدها (بخش اول)

در روایات اسلامی، لباس شهرت به دلیل عدم مطابقت با عرف جامعه، ممنوع شده است.
 

چکیده : در تعالیم دین خاتم، اصولی مطرح شده است که نقش تعیین کننده ای در نگاه اسلام درباره آرایش، پوشش و مدگرایی دارد؛ چرا که تمامی متغیرهای اسلام درباره آرایش و پوشش، باید با این اصول ثابت سنجیده شوند تا بر اساس آن، مسلمانان از انحرافات احتمالی که ممکن است در مسیر پوشش و آرایش دامن گیرشان گردد مصونیت یابند. در این جا به تعدادی از مهم ترین این اصول اشاره می کنیم

تعداد کلمات 1211 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

 

اسلام به عنوان دین خاتم، ویژگی­ های ممتازی دارد که موجب شده این دین ضمن حفظ اصول و ارزش­ های خویش، پاسخگوی تمامی نیازهای جوامع مختلف بشری در هر زمان و مکانی باشد.
یکی از مهم ترین این ویژگی­ ها، این است که برای احتیاجات ثابت بشر، قوانین ثابت و برای احتیاجات متغیر وی وضع متغیری در نظر گرفته است؛ چرا که پاره ای از احتیاجات بشر، چه در زمینه فردی و شخصی و چه در زمینه های عمومی و اجتماعی، وضع ثابتی دارد و در همه آنها یکسان است. قسمت دیگری از احتیاجات بشر احتیاجات متغیر وی است که قوانین متغیر و ناثابتی را ایجاب می کند. اسلام درباره این احتیاجات متغیر، وضع متغیری در نظر گرفته و با مربوط کردن متغیرها با اصول ثابت، در هر وضع متغیری قانون فرعی خاصی را به وجود می آورد. به گونه ای که مراعات این معیارها در هر عصر و زمان برای پیروان اسلام موجب برخورداری مسلمانان از منافع و جنبه ­های مختلف زندگی گردیده و از گرفتار شدن در راه­ها و روش­ های غلط و آداب و سنت های نادرستی که دامنگیر دیگران می شود، مصونیت می بخشد.

متغیرهای اسلام درباره آرایش و پوشش، مانند مقتضیات زمانی، مقتضیات سنی، وضعیت معیشتی و جایگاه اجتماعی افراد، از مهم­ترین متغیرهایی است که بر اساس آن، مسلمانان می توانند در نوع پوشش و آرایش از مدهای گوناگون پیروی کنند؛ اما اسلام اصولی را نیز مطرح کرده که نقش تعیین کننده ای در نگاه اسلام درباره مدگرایی دارد؛ چرا که تمامی متغیرهای بیان شده، باید با این اصول سنجیده شوند تا بر اساس آن، مسلمانان از انحرافات احتمالی که ممکن است در مسیر پوشش و آرایش دامنگیرشان گردد مصونیت یابند.

در این جا به تعدادی از مهم ترین این اصول اشاره می کنیم : 

رعایت پاکیزگی و نظافت در پوشش و آرایش یکی از اصول ثابتی است که اسلام بر آن تأکید دارد. به گونه ای که خداوند متعال در قرآن، به پاکیزه و پاک کردن لباس توصیه کرده و فرموده:
« وَثِیَابَکَ فَطَهِّرْ»؛[1]و لباست را پاک کن.
حضرت علی (ع) در ذیل این آیه می فرماید: «یعنی لباست را کوتاه کن.»[2] چرا که در عصر جاهلیت در قالب یک الگوی رفتاری معمول و مد بود که لباس های خود را بسیار بلند می دوختند، به گونه ای که روی زمین می کشید و آلوده می گردید. این آیه در حقیقت خطاب به مردم است که پاکیزگی لباس ظاهر از مهم ترین نشانه های شخصیت و تربیت فرهنگ انسان است.[3]
پیامبر اکرم(ص) نیز در کلام معروف خود، نظافت را جزو ایمان برشمرده، فرموده اند:
النظافه من الإیمان؛[4] پاکیزگی جزئی از ایمان است.
در روایت دیگری نیز فرمود:
من اتّخذ ثوبا فلیستنظفه؛[5]هر کس جامه ای تهیه کرد باید آن را پاکیزه نگه دارد.
بر اساس این اصل، هرگونه پوشش و آرایشی که در قالب مد ارائه گردد، اما با پاکیزگی و نظافت منافات داشته باشد، هر چند با متغیرهای گفته شده همسو باشد، از سوی اسلام مردود است.
 

همانگونه که اسلام انسان را به نظافت و طهارت دعوت می کند، آراستگی ظاهر و مرتب بودن را نیز به عنوان یک اصل معرفی می کند. در حدیثی از قول پیامبر اکرم(ص) در مورد شخصی ژولیده چنین آمده است:
انّ الله تعالى یبغض الوسخ و الشعث؛[6]خداوند کثافت و ژولیدگی را دشمن دارد.
در سیره پیامبر(ص) نیز چنین نقل شده که، هنگام بیرون رفتن از خانه در آینه و یا آب می نگریست و خود را مرتب می کرد. امام صادق (ع) در این زمینه چنین می فرماید: «مردی پشت در خانه پیامبر ایستاده بود و اجازه می خواست که آن حضرت را ببیند. پیامبر از اتاق خارج شد و کنار ظرف آبی ایستاد و در آب نظر کرد و ریش خود را صاف کرد و سپس به داخل خانه بازگشت. عایشه با تعجب گفت: ای رسول خدا! تو سید فرزند آدم و رسول خدایی. در کنار آن ظرف آب ایستادی و ریش و سرت را درست کردی؟! پیامبر(ص) به او فرمود:
إن الله تعالى یحبّ من عبده إذا خرج إلى إخوانه أن یتهیأ لهم و یتجمّل؛[7]ای عایشه! خداوند دوست دارد وقتی بنده مؤمنش برای ملاقات برادرانش از خانه خارج می شود، خودش را مهیا و آراسته کند.
بر اساس این اصل، مدهایی که نتیجه ای جز ژولیدگی و پلشتی ندارند، مورد قبول اسلام نیستند.
 

یکی دیگر از اصول ثابت اسلامی که نقش مهمی در صیانت هویت ملی هر جامعه ای دارد، مطابقت داشتن پوشش و آرایش با عرف جامعه است، که جوانانی که به دنبال مد هستند، باید در این باره دقت بیشتری داشته باشند.
امام صادق (ع) به یکی از یاران خود به نام عبید بن زیاد چنین توصیه کردند:
إظهار النعمه أحبُّ إلى الله من صیانتها فإیاک أن تتزین إلّا فی أحسنِ زی قومک قال فما رُئی عُبَیدً إلّا فی أحسنِ زی قومه حتّى ماتَ؛[8]آشکار کردن نعمت را خدا بیش از (پنهان) نگاه داشتن آن دوست میدارد، پس جز این مباد که با بهترین شکل آرایش مرسوم قوم خویش خود را بیارایی. ( راوی حدیث) می گوید: عبید، از آن پس تا زمان مرگ خود جز با بهترین شکل و لباس در میان قوم خویش ظاهر نشد.
از همین روی در اسلام، پوشیدن لباس هایی که به جهت جنس پارچه، رنگ، کیفیت دوخت و یا مندرس بودن معمول نبوده و خلاف شأن افراد است و موجب جلب توجه و انگشت نما شدن می شود منع شده است. بر اساس تعالیم اسلام، استفاده از این گونه لباس ها که در بیان روایات «لباس شهرت» نامیده می شود، به دلیل این که موجب خودبزرگ بینی یا حقارت یا ایجاد ضعف شخصیت یا هتک حرمت و خواری مسلمان می گردد ممنوع اعلام شده است. امام صادق (ع)فرمود: کفى بالمرء خزیا أن یلبسَ ثوبا یشهَرُه؛[9]برای انسان از نشانه های خفت و خواری همین بس که لباسی بپوشد که به آن مشهور شود.

ادامه دارد...

منابع:
موسوی؛ سید حسن (1394)، مد و مدگرایی و جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.

 پی نوشت :
[1] المدثر، آیه ۴.
[2] فروع کافی، ج ۱۰، ص ۳۸۵
[3] مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج ۲۵، ص ۲۱۲.
[4] ابوالعباس مستغفری، طب النبی ، ص ۲۱.
[5] شیخ طبرسی، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص ۲۶۳.
[6] ابوالقاسم پاینده، نهج الفصاحة ، مجموعه کلمات قصار حضرت رسول، ص ۳۰۴.
[7] طبرسی، مکارم الأخلاق، ص ۳۴ ۱.
[8] کلینی، الکافی، ج(ع)ص ۴۴۰.
[9] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج ۵، ص ۲۴.