سه مسئولیت مهم در زندگی

 زندگی بر اساس پذیرش مسئولیت شکل می گیرد.
 

چکیده: یکی از مهمترین مولفه های سبک زندگی اسلامی موضوع مسئولیت پذیری در زندگی است. در واقع این مولفه است که به زندگی انسان رنگ و بوی الهی و دینی می‎دهد. در این نوشتار به سه دسته از مسئولیت های مهم در زندگی اشاره می کنیم.

تعداد کلمات 1385 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

 

در این بخش به سه دسته از مسئولیت های مهم زندگی اشاره می کنیم:

 در آموزه های دینی به مرد گفته شده که باید با مهربانی با همسر خویش رفتار کند. خداوند متعالی در قرآن مجید به مردان درباره رفتار با همسرانشان چنین دستور می فرماید: وعاشروهن بالمعروف فإن کرهتموهن فعسى أن تکرهوا شیئا ویجعل الله فیه خیرا کثیرا،[1] «با زنان به نیکویی و مهربانی زندگی کنید، و اگر به ایشان تمایل نداشتید با آنها بسازید و به نیکویی رفتار کنید؛ چه بسا چیزی به نظر شما خوش نیاید ولی خدا در همان خیر و خوبی قرار داده باشد».
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: استوصوا بالنساء خیرا فإنهن عندکم عوان لا یملکن لأنفسهن شیئا وإنما اخذتموین بأمانة الله واستحللتم فروجهن بکلمة الله؛[2] درباره زنان به نیکی با آنان توصیه شده اید؛ چراکه نزد شما اسیرند، [و] اختیار سود و زیانی برای خویش ندارند. آنان را به منزله امانت خداوند گرفته اید و با کلمات خداوند بر خویشتن حلال کرده اید».
همین طور زن نیز که اساسا باید کانون مهر و محبت باشد، از نظر اخلاقی وظیفه دارد با همسر خود مهربان باشد. در روایتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند:
للرجل على المرأة أن تلزم بیته وتودده وتحبه وتشفقه وتجتنب سخطه وتتبع مرضاته و توفى بعهده ووعده و تتقی صولاته ولا تشرک معه أحدا فی أولاده ولا تهینه ولا تشقیه؛[3] حق مرد بر همسرش این است که زن ملازم خانه او باشد و دوستش داشته باشد و برای او دلسوزی کند؛ از به خشم آوردنش دوری کند و در پی به دست آوردن خشنودی اش باشد؛ به عهد و وعده اش با او وفا کند؛ از نفوذ و ابهت وی صیانت نماید؛ کسی را در فرزندانش با او شریک نگرداند؛ به او اهانت نکند و رنجش ندهد.

ضمانت اجرا و تحقق بسیاری از رفتارهایی که به منزله وظیفه بر دوش زن و مرد قرار می گیرد، همین مهربانی و محبت میان همسران است. پوشاندن عیوب هم، صداقت، رازداری، بزرگداشت یکدیگر و خویشاوندان همسر، همیاری و کمک در انجام امور منزل و... از جمله حقوقی است که زن و شوهر بر پایه معیارهای انسانی و اخلاقی، در قبال یکدیگر دارند. دانستن این حقوق و عمل به آنها می تواند فضایی سرشار از مهر و صمیمیت را در محیط خانه به وجود آورد. از این رو، جوانی که آماده ازدواج است.
باید از این حقوق و تکالیف آگاه شود و خود را برای انجام آنها آماده سازد. لازم است دختر و پسر جوان با تأمل در موضوعاتی که فهرست وار بدانها پرداخته ایم، آمادگی یا آماده نبودن خود را درباره آنها محک بزنند و اهمیت آن را با همه وجود درک کنند.
 

 هرچند در ظاهر، علت بسیاری از طلاق ها نداشتن تفاهم، مسائل اقتصادی و مشکلات خانوادگی است، با بررسی دقیق مسائل اجتماعی در می یابیم که مسائل زناشویی اغلب پایه ای مهم و تأثیرگذار در بروز مشکلات خانوادگی است. به دلیل نارضامندی زوجین در این مسائل و ناتوانی در ابراز و بیان آن به همسر، این مشکل با بهانه هایی دیگر، مانند نداشتن تفاهم، طغیان می کند، و به بهانه های کوچک و ناچیز، زندگی زوجین به طلاق می انجامد.
انجام وظایف زناشویی و توجه به نیازهای جنسی همسر و ارضای مناسب آن، از جمله حقوق و تکالیفی است که زن و شوهر باید از آن به طور کامل آگاه باشند و خود را به انجام آن متعهد بدانند. البته باید توجه داشت که زمان مناسب برای دست یافتن به آگاهی در باره آن، سنین نزدیک با پیوسته به ازدواج است؛ چراکه آگاهی زودهنگام در این باره ممکن است زمینه ساز مخاطرات و آسیب های جنسی شود.
یکی از وظایف اساسی زن، که هم از نظر حساسیت و نیاز روحی شوهر اهمیت دارد و هم با توجه به موازین شرعی و اجتماعی باید رعایت شود، عفت زن در برابر  افراد بیگانه و نامحرم و وفاداری کامل به شوهر است. این موضوع، به ویژه برای دخترانی که در آستانه ازدواج اند اهمیت بسیار دارد. ضروری است آنان به منزله یکی از آمادگی های لازم برای ازدواج، درباره آن تأمل کنند و خود را به این زیور ارزشمند آراسته سازند و حساسیت آن را به خوبی درک کنند.
گذشته از دستورها و تأکیدهای فراوان دین مبین اسلام درباره حفظ عفت و حیا برای زن، طبیعت ذاتی مردان به گونه ای است که زنی را که بی بهره و یا کم بهره از این ویژگی باشد به همسری نمی پذیرند. حتی اگر در جامعه چشمان هوسباز برخی مردان در پی زنان بی حجب و حیا می چرخد، برای بهره و لذت آنی و زودگذر است؛ وگرنه بسیاری از همان مردان برای زندگی مشترک خود در پی زنانی می گردند که به پاکدامنی و نجابت و حیای آنان اطمینان قلبی داشته باشند. دخترانی که می پندارند با خودآرایی و جلوه گری خواهند توانست موقعیتی مناسب برای زندگی آینده خود فراهم سازند، در اشتباه و ناآگاهی کامل اند. آنان با این کار تنها روز به روز با زندگی ایدئال خویش فاصله خواهند گرفت. در زندگی خانوادگی کمال روحی شوهر، غیرت و کمال روحی زن، عفت است. این دو ویژگی در کنار یکدیگر، خانواده را در درون به سوی آرامش، اطمینان خاطر، صمیمیت و عشق دوسویه سوق می دهند و از آلودگی های اخلاقی خانواده و در پی آن، اجتماع جلوگیری می کنند.

 وجود تعهد و مسئولیت اقتصادی در شخص به معنای قدرت تأمین معاش و شناخت و پذیرش مسئولیت های اقتصادی خانواده است. چنین تعهدی در بعد اقتصادی دست کم موجب فراهم ساختن سطحی از درآمد میشود که زندگی دو نفر را در حد معمول و متعارف تامین کند. جوانی که می خواهد ازدواج کند باید بداند که همسرش از او انتظار دارد به منزله فردی مفید و مؤثر در اجتماع، بتواند در حدی مناسب نیازهای خانه را برطرف سازد؛ از او انتظار می رود اهل کار و فعالیت باشد؛ استقلال مالی داشته باشد؛ و بتواند در حد توان خود و با دست یافتن به ثروت مطلوب (مال حلال و مشروع)، برای اعضای خانواده گشایش ایجاد کند.
البته لازم نیست که فرد هنگام ازدواج، شغلی ثابت با درآمدی مشخص داشته باشد. همین که وی آمادگی شغلی، توان بر انجام حرفه ای در جامعه و روحیة کار کردن و کسب درآمد حلال داشته باشد، بی شک مشمول وعده الهی خواهد شد و زمینه داشتن شغل و کسب درآمد نیز برایش فراهم می شود.
دیگر شاخص مسئولیت اقتصادی، داشتن عقل معاش و تدبیر در چگونگی مصرف است؛ یعنی فرد بتواند بین درامد و مصرفش توازن ایجاد کند؛ درآمد و خرجش را باهم هماهنگ سازد؛ در مصرف ول خرج یا بخیل نباشد و اعتدال را رعایت کند؛ به خوبی اولویت های زندگی را تشخیص دهد و از هدر دادن سرمایه های خود و خانواده اش جلوگیری کند

عقل معاش همان چیزی است که امام باقر (علیه السلام) در روایتی آن را تقدیر معیشت خوانده و جزو کمال انسان معرفی کرده اند. ایشان می فرمایند: الکمال کل الکمال التفقه فی الدین والصبر على النائبة وتقدیر المعیشة؛[4] «کمال انسان و نهایت کمالش دانشمند شدن در دین و بردباری در بلا و اقتصاد در زندگی است». افزون بر آن، باید به خواسته های مشروع و بحق خانواده خود توجه داشته باشد و در حد امکان در رفع نیاز و خواسته آنان بکوشد. امام رضا (علیه السلام) می فرمایند: صاحب النعمة یجب أن یوسع على عیاله؛[5] «آن کسی که از جنبه مالی توانمند است، باید بر آروزی زن و فرزند خود گشایش دهد».
البته زن نیز به منزله یکی از دو رکن اساسی خانواده، در ساماندهی و مدیریت اقتصاد خانه، نقشی اساسی ایفا می کند. انتظار می رود که او نیز بتواند با سازماندهی و مدیریت درست، بین درآمد و مصرف توازن برقرار کند و با برنامه ریزی و اجرای مطلوب، در رشد اقتصاد خانواده نقشی مؤثر داشته باشد.
 
منبع: کتاب «از من تا ما (آمادگی ازدواج)»
نویسنده: نوید جانباز

پی نوشت :
[1] . نساء، آیه 19.
[2] . شیخ حسین نوری طبرسی، مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۲۵۵.
[3] . همان، ث 243.
[4] . محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج 1، 32.
[5] . جواد قیومی اصفهانی، صحیفه الرضا (علیه السلام)، ص 403.