کانال های ارتباط غیر کلامی (بخش دوم)

هر گاه دو مومن همدیگر را در آغوش بگیرند، غرق رحمت شدند.
 

چکیده : گونه ای از ارتباطات انسان ها با هم از طریق ارتباط غیر کلامی است که خود نوع های مختلفی را در خود جای داده است. در نوشتار پیشین به برخی از این نوع ها اشاره شد. همراه ما باشید تا در این نوشتار به دیگر انواع ارتباط های غیرکلامی و اهمیت هر یک آشنا شوید.

تعداد کلمات 1622 / تخمین زمان مطالعه 8 دقیقه

 

 در آغوش گرفتن، با مد نظر قرار دادن ویژگی های فرهنگی که در دین مبین اسلام لحاظ شده است، می تواند گرمی و صمیمیت بیشتری را به فرد مقابل القا کند و نگرش مثبت تری پدید آورد. به کارگیری این شیوه، انعطاف پذیری بیشتری را برای طرفین رابطه فراهم می آورد. در صورتی که ملاقات ها با فاصله زمانی بیشتری رخ دهد این مسئله اثرگذارتر خواهد بود.
امام صادق (علیه السلام) این نحوه ارتباط را برای کسی که از سفر برگشته، سلامی کامل می شمارد. آن حضرت می فرماید: تحیت کامل به شخصی که از سفری برنگشته دست دادن با اوست و سلام کامل برای آن که از سفر باز آمده در آغوش کشیدن اوست.[1]
امام صادق (علیه السلام) نتیجه چنین رفتاری را انعطاف پذیری بیشتر انسان ها در برابر یکدیگر و بخشیده شدن خطاهای گذشته آنان می داند. آن حضرت می فرماید: هر گاه دو مؤمن همدیگر را در آغوش گیرند، غرق رحمت شوند و هر گاه به خاطر خداوند و نه برای غرضی دنیوی، یکدیگر را در آغوش کشند، به آنها گفته شود: آمرزیده شدید؛ عمل را از سر گیرید.[2] این وضعیت ارتباطی افزون بر آنکه می تواند رحمت پروردگار را که احسان و فضل اوست، شامل شود، می تواند موجبات انعطاف پذیری و مهربانی بیشتر را میان انسان ها فراهم آورد.
 

 وضعیت بدن می تواند نشان نگرش های مثبت یا منفی و سطح هیجان ها و خواست ها باشد.[3] ایستاده یا نشسته بودن، چمباتمه زدن، درازکش بودن و... حالت هایی از وضعیت بدن اند که معانی متفاوتی را بیان می کنند. برای مثال، کسی که نشسته و به جلو خم شده است در قیاس با کسی که خود را عقب می کشد، نگرش مثبت تری به موضوع بحث دارد.[4]
توجه داشته باشید که سر نمایشگر اصلی نگرش شخص است. وقتی سر روی سینه و پایین باشد، نشان حالت تدافعی است که می تواند با چشمانی دوخته به زمین همراه باشد. وقتی سر بالا می آید و به یک سوی متمایل می شود، علاقه مندی را بیان می کند.[5] کسی که روی صندلی تکیه زده و سرش را پایین انداخته است، حالتی پرخاشگرانه و تدافعی دارد[6] و می خواهد به او نزدیک نشوید. اما اگر سرش را کمی مایل نگه داشته و با دست چانه اش را لمس می کند و به جای تکیه کردن به صندلی جلو نشسته است، علاقه خودش را ابراز می کند.[7]
همسانی در وضعیت بدن، از جمله رفتارهای غیر کلامی است که دیگران را برای تعامل ترغیب می کند. تعاملات طولانی بیشتر هنگامی روی می دهد که دو طرف ایستاده یا نشسته اند، نه هنگامی که یکی از آنها نشسته و فرد مقابل ایستاده است.
حضرت عبدالعظیم(علیه السلام) نقل می کند که حضرت رسول الله (صلی الله علیه و آله) بر سه گونه می نشست: گاهی ساق های پا را بلند می فرمود و دو دست خود را از جلو بر آن حلقه می زد؛ گاهی دوزانو می نشست؛ و گاهی یک پا را زیر ران خود می گذاشت و پای دیگر را روی آن می خواباند و هرگز دیده نشد که آن حضرت چهارزانو بنشیند.[8]
 

شکل های مختلف تماس همچون دست دادن و در آغوش کشیدن می تواند نشان دهنده میزان علاقه و علامت توجه ما به فرد مقابل باشد. بوسیدن نیز یکی دیگر از این موارد است. در آموزه های روایی بوسیدن پیشانی و گونه برادر دینی از مواردی دانسته شده است که به ارتباط مؤثر کمک می کند. این شیوه برای ابراز حمایت عاطفی و تشویق بیشتر به گفت وگو به کار گرفته می شود. از امام جعفر صادق (علیه السلام) روایت شده است که آن حضرت خطاب به شیعیان فرمود: «همانا شما را نوری است که به وسیله آن در دنیا شناخته می شوید و هرگاه یکی از شما برادرش را دیدار کرد، محل نور را در پیشانی او ببوسد»[9]
بوسیدن در موقعیت های مختلف ارتباطی، نتایج مختلفی به بار می آورد. بر مبنای آموزه های روایی، بوسیدن فرزند، مهر و محبت را به بار می نشاند و بوسیدن همسر، تمایلات جنسی را افزایش می دهد. همچنین بوسیدن پدر و مادر، نوعی عبادت دانسته شده و بوسیدن برادر ایمانی، دین است. امام علی (علیه السلام) می فرماید: بوسیدن فرزند مهر و محبت است و بوسیدن همسر شهوت و بوسیدن پدرو مادر عبادت و بوسیدن برادر ایمانی، دین است.[10]
 

 هرآنچه پس از کنار گذاشتن محتوای کلام در گفتار باقی می ماند، پیرازبان است که به نحوه بیان می گویند[11] و شامل ریتم گفتار، سرعت آن، تأکیدها، زیروبمی صدا، تن صدا، سکوت و مکث است. همچنان که لحن سخن یکی از ویژگی ها است که قرآن کریم آن را نشانگری در شناخت افراد قلمداد می کند و بیان می فرماید: ولتعرفنهم فی لحن القول.[12] می توانی آنها را از طرز سخنانشان بشناسی. اگر در سخنان دیگران خوب دقت کنیم، در می یابیم چگونگی گفتار است که معانی سخن را تعیین می کند.
شکل های مختلف تماس همچون دست دادن و در آغوش کشیدن می تواند نشان دهنده میزان علاقه و علامت توجه ما به فرد مقابل باشد.
بوسیدن نیز یکی دیگر از این موارد است. در آموزه های روایی بوسیدن پیشانی و گونه برادر دینی از مواردی دانسته شده است که به ارتباط مؤثر کمک می کند.

احساساتی مانند خشم، شادمانی و خوشحالی، اغلب با افزایش سرعت گفتار، بلند بودن صدا و زیروبم بالای آن همراه است و کندی بیش از حد کلام و بلندی و زیروبم کم آن اغلب نشان احساس هایی مثل خستگی و افسردگی است.[13]
افرادی که صدایی پرطنین دارند، باهوش تر، محبوب تر، صمیمیتر، موفق در کار، جسور، معتبر و سزاوار کمک اند.[14] اما کسانی که داروهای مخدر ویژه ای استفاده می کنند، صدای موج دار و نوعی صدای گرفته دارند که ناگهان بلند می شود و نشان دهنده ناهماهنگی بین سیستم تنفسی و آوایی است.

ورزش را فراموش نکنید؛ چراکه ورزش تارهای صوتی را قوی می کند.
اگر مشکل دهانی و دندانی دارید با مراجعه به پزشک آن را مداوا کنید؛ چراکه برخی از سر خجالت به سبب ظاهر دندان هایشان تودماغی و زیرلب حرف می زنند.[15]
هیچ گاه به سراغ مواد مخدر سنتی و صنعتی (روان گردان ها) نروید.
اعتماد به نفستان را بالا ببرید؛ چون کسانی که صدای جذاب با تن بم مناسب، پرطنین و پرحرارت دارند، از اعتماد به نفس بالایی برخوردارند.[16]
پیش از صحبت بر ترس و عصبانیت خود چیره شوید؛ زیرا افرادی که صدای لرزان دارند اغلب ناراحت و عصبی اند.[17]
پیش از صحبت کردن بایستید و چند نفس عمیق بکشید.
از غذاهای ترش و اسیدی که موجب گرفتگی صدا می شود بپرهیزید.
به اندازه کافی استراحت کنید و بخوابید.
 

امام علیه (علیه السلام) می فرماید: «سکوت بستان فکر است»[18]
با دقت در تعریف پیرازبان در خواهید یافت که پیرازبان اموری غیر کلامی اند که در ارتباط مؤثرند. از این روی، یکی از مهم ترین موضوع هایی که جزو محتوای کلام نیست، اما تأثیر بسیاری در فرایند ارتباط دارد سکوت است.
اغلب سکوت را «نبود صدا» تعریف می کنند، اما می توان سکوت را نوعی حضور به شمار آورد.[19] سکوت، تمرینی است درونی که هریک از ما آن را در سطوحی گوناگون تجربه می کنیم. فردی که به آسمان صاف و پرستاره نگاه می کند؛ کودکی که به قطرهای باران باشگفتی می نگرد؛ ماهی گیر پیری که ساعت های طولانی رو به دریا نشسته و به افق خیره شده است؛ و کشاورزی که به زمین خویش می نگرد، همه با این سکوت و خاموشی وجد آور و آرام بخش آشنایند.[20] هریک از ما با سکوتی هرچند کوتاه و پرشور در مکانی مقدس و هنگام رابطه با خداوند آشناییم. ما بیش از آنکه نیاز داشته باشیم بدانیم چگونه سخن بگوییم، نیاز داریم چگونه سخن نگفتن را بیاموزیم. در فرایند ارتباط مؤثر، ما برای تحلیل رفتار دیگران، فکر کردن و ثبت پیام ارتباطی در ذهن، به سکوت نیازمندیم.
 

مشاهده و توجه: به افق، پهنای دریا، عظمت کوه ها، بلندای آسمان بنگرید و به آفرینش خداوند توجه کنید.
تفکر: درباره موضوع هایی که گفت وگو می کنید بیش از سخن گفتن فکر کنید.
گوش کردن فعال: اگر کسی حق مطلب را ادا کرده است، شما با گوش کردن فعال او را تأیید کنید.
صبر: تکنیک های صبر و بردباری را حتما تمرین کنید؛ چون «سکوت نشان بردباری است».[21] صبر کنید تا فرصتی مناسب فراهم آید، سپس سخن بگویید و با شتاب کردن در گفتار به بیراه نروید.
امیر کلام (علیه السلام) فرموده است: «هنگامی که موقعیتی برای سخن گفتن نمی یابی سخن مگو».[22]
 
 
منبع: کتاب «دست در دست ارتباط (مهارت های ارتباط موثر)»
نویسنده: محمود خلیلیان و سیدمهدی خطیب

پی نوشت :
[1]. محمدبن یعقوب کلینی، الکافی، ج2، ص 646.
[2]. همان، ج 2، ص 184.
[3] . اون هارجی و همکاران، مهارت های اجتماعی در ارتباطات میان فردی، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت، ص۵۹.
[4] . همان.
[5] . جوزف بریسیج، زبان تن، ترجمه باقر ثنایی و فرشاد بهاری، ص۴۲.
[6] . همان، ص 94.
[7] . همان، ص 96، با تصرف.
[8] . محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج ۲، ص ۴۸۴.
[9] . همان، ج 3، ص 472.
[10] . حسن بن فضل طبرسی، مکارم الاخلاق، ج۱، ص۴۷۵.
[11] . اون هارجی و همکاران، مهارتهای اجتماعی در ارتباطات میان فردی، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت، ص۷۳.
[12] .سوره محمد(صلی الله علیه و آله)، آیه 30.
[13] . رابرت بولتون، روان شناسی روابط انسانی، ترجمه حمیدرضا سهرابی، ص۱۳۰.
[14] . لیلین گلس، چگونه میتوانید فکر دیگران را بخوانید، ترجمه لعیا موسایی، ص98.
[15] . همان، ص 101.
[16] . همان، ص 104.
[17] . همان، ص 111.
[18] . عبدالواحدآمد بن محمد تمیمی آمدی، غررالحکم و درر الکلم، ص 216، ح 4221.
[19] . عبدالعظیم کریمی، تعلیم و تربیت نامرئی، ص۱۳۵.
[20] . همان، ص 137.
[21] . عبدالواحد بن محمد تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم، ص۲۱۷، ج۲۲۳۷.
[22] . همان، ص ۲۱۳، ح ۴۱۳۰