علائم روانی دوران بلوغ

چکیده: شناخت دوران بلوغ و ویژگی های امری است که باید والدین و مربیان بدان آگاهی کامل داشته باشند و به گونه ای نیز فرزند و متربی خود را برای این دوران آماده کنند. در این نوشتار به بیان علائم روانی دوران بلوغ پرداخته ایم. با ما همراه باشید. 

تعداد کلمات 1597 / تخمین زمان مطالعه 8 دقیقه

 مهم ترین علائم و تظاهرات روانی این دوران را می شود به سه قسم تقسیم نمود:

مراد از استقلال طلبی یعنی اینکه نوجوان تمایل زیادی پیدا می کند که مستقل شود و ارتباطی را که در دوران کودکی با والدین خویش داشته قطع نماید. در این موقع است که گاهی با عقاید و دستورات پدر و مادرش مخالفت می کند و فلسفه و خصوصیات و افکار همسالان خود را ملاک اعمال روزمره خود قرار می دهد.
هم اکنون وضعیت اجتماعی ما به گونه ای است که به نوجوان اجازه می دهند تا مسایل و اشکالاتشان را به نحوی خودشان حل و فصل کنند. و در واقع جامعه، نوجوان را از گروه کودکان جدا و متمایز می داند. و بدین ترتیب مشاهده می شود که به نوجوان اجازه می دهند که مثلا در مجامعی که مورد نظرش هست حضور یابد، پول خود را تا حدودی به نحوی که مایل است خرج کند. در اواخر دوران نوجوانی به وی اجازه اتومبیل رانی می دهند، و بالاخره اوقات فراغت خود را به نحوی که تمایل دارد بگذارند و در بازی ها و فعالیت های ورزشی شرکت کند.
در دوران کودکی، معمولا نوع بازی و همبازی ها توسط پدر و مادر مشخص می شوند، ولی در دوران نوجوانی، او به میل و اراده خود با افراد به بازی می پردازد و یا در باشگاه هایی که فعالیت های سه جمعی دارند نام نویسی می کند. (البته زمینه سازی ها و جهت دهی نامحسوس والدین در انتخاب دوستان و فعالیت های اجتماعی و ورزشی می تواند کارساز باشد).
در مدرسه، دیگر مانند دوران ابتدایی یک معلم، مسئول تمام دروس نیست، بلکه اکنون نوجوان وارد دبیرستان شده ، دروس به قسمتهای گوناگون تقسیم گشته و برای هر درس و موضوعی، موضوعی جداگانه وجود دارد.
مجموعه این تغییرات به نوجوان می آموزد که از این به بعد باید خود او مسائل زندگی را حل و و یا اگر با مشکلاتی مواجه گشت تنها خود اوست که باید با اراده خویش به دنبال دیگران برود و از آنها تقاضای کمک کند.این نیاز به استقلال طلبی، آزادی و احساس بزرگی را در جهت مثبت تصعید و هدایت نمایند؛ چنان که امام خمینی (ره) با همان نوجوانان و جوانان، انقلاب عظیم اسلامی را به ثمر رساندند و هشت سال دفاع مقدس را مدیریت نمودند و هزاران حماسه ماندگار را به وسیله همین نیروهای جوان به ثبت رساندند و حال آن که اگر امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نبود نیروهای جوانی در سینماها و عشرتکده ها و کاباره های رژیم فاسد پهلوی به انحطاط و تباهی کشیده می شد و جز شقاوت و بدبختی در دنیا و آخرت، چیز دیگری نصیب جوانان نمی گشت.
نخستین برخورد نوجوان (به ویژه پسر) با والدین بر سر ساعت ورود به خانه، به هنگام شب، آغاز می گردد. پدران و مادران معتقدند که فرزند نوجوانشان باید سر ساعت معینی به خانه مراجعه کند زیرا دیر آمدن فرزند، آنان را نگران می کند که مبادا اتفاقی برای فرزند عزیزشان رخ داده باشد. و حال آن که نوجوان تمایل دارد هرچه زودتر بزرگ شود و به استقلال برسد و دیرامدن به خانه هم در همین راستا قابل تفسیر است. حتی دیده شده برخی از نوجوانان برای احساس بزرگی و شخصیت و استقلال به سیگارکشیدن روی می آورند؟
البته این بدان معنا نیست که والدین و مربیان نگران نشوند و همه این رفتارها را عادی و طبیعی بپندارند، بلکه می بایست این نیاز به استقلال طلبی، آزادی و احساس بزرگی را در جهت مثبت تصعید و هدایت نمایند؛ چنان که امام خمینی (ره) با همان نوجوانان و جوانان، انقلاب عظیم اسلامی را به ثمر رساندند و هشت سال دفاع مقدس را مدیریت نمودند و هزاران حماسه ماندگار را به وسیله همین نیروهای جوان به ثبت رساندند و حال آن که اگر امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نبود نیروهای جوانی در سینماها و عشرتکده ها و کاباره های رژیم فاسد پهلوی به انحطاط و تباهی کشیده می شد و جز شقاوت و بدبختی در دنیا و آخرت، چیز دیگری نصیب جوانان نمی گشت. اکنون نیز راه ، همان راه است؛ یعنی سوق دادن جوانان به محیط ها و فعالیت های مذهبی، علمی و بسیجی؛ که اگر اندکی آسیب هم ، مثل دیرآمدن به خانه در برخی از این محیط ها وجود داشته باشد به آسانی قابل رفع و جبران می باشد، زیرا اصل و اساس این محیط ها بر پایه تصعید نیروهای جوانی و رشد و ہدایت و سعادت بنا گشته است.

قسم دوم تظاهرات روانی این دوران، نوسانات خلقی است که بیشترین ناراحتی را برای والدین ایجاد می کند. آن چه مهم بوده این است که والدین باید بدانند این حالات در نوجوانان تا حدودی طبیعی است و بنابراین نوسانات خلقی آنها را به خود نگیرند و البته لازم است به فکر تصعید و والایش آن باشند.
به هنگام بروز خلقیات منفی، ابتدا صبر کنید تا آرامش برقرار شود، سپس وقتی احساس کردید که فرزندتان آمادگی دارد، سعی کنید دوباره با او ارتباط برقرار کنید. شاید بهتر باشد که سر صحبت را با موضوعی خنثی باز کنید و سپس به تدریج به مسائل مربوط به ناراحتی اخیراو بپردازید.
برای نوجوانان سردرگم ، هیچ چیزی ارزشمندتر از پذیرش بی قید و شرط والدین که هنوز مهم ترین افراد زندگی آنها هستند، نیست.
به آنان اطمینان دهید که حالت خلقی اش با گذر زمان برطرف خواهد شد. نوسانات خلقی با گذر زمان کاهش می یابد و نوجوان می تواند روش های بهتری برای رویارویی با آنها بیابد. از جمله می تواند به رژیم غذایی خود توجه کند، ورزش کند، نفس عمیق بکشد یا با روشهای دیگر، خود را نام نماید.
جوان به سرعت عصبانی و خشمگین می شود در عین حال به سرعت پشیمان گشته و خود را سرزنش میکند و به طور کلی ناسازگار است. در مواردی گستاخ و نامهربان و خشن و بی ادب جلوه می کند. ولی انتظار دارد با محبت و دوستی با وی رفتار شود.
والدین و معلمین از این که می بینند نوجوان دچار یک نوع تشویش و عدم پایداری روحی شده، نگران می شوند و برخی از آزادی های او را محدود می سازند.
والدینی که پیش از این به شخصیت و افکار و قضاوت فرزندشان امیدوار بودند، اکنون مشاهده می کنند با وجود اینکه فرزندشان از نظر سنی بزرگ تر شده، اما برخی از حرکات و رفتارهای او جنون آمیز و دیوانه وار گشته است. چنان که پیامبر گرامی اسلام می فرماید:
الشباب شعبة من الجنون؛[1]
مرحله آغازین جوانی (نوجوانی) شاخه ای از جنون است.
در این دوران نوجوان به نحو افراطی به خود توجه دارد و به جالب بودن ظاهرش بسیار علاقه مند و همواره به دنبال کسب محبوبیت می باشد. و در عین حال دچار بی ثباتی عاطفی است و به اخلاقی و تندی مزاج و بداخمی های بیجا، تمایل به گریه کردن دارد. خود را همه چیزدان می پندارد و به همه چیز انتقاد می کند، نسبت به والدین عناد و سرکشی دارد. ترس و نگرانی های درسی و جنسی و ترس از تمسخر دوستان، موجب اضطراب و آشفتگی وی می شود.والدینی که پیش از این به شخصیت و افکار و قضاوت فرزندشان امیدوار بودند، اکنون مشاهده می کنند با وجود اینکه فرزندشان از نظر سنی بزرگ تر شده، اما برخی از حرکات و رفتارهای او جنون آمیز و دیوانه وار گشته است.
نوجوان تمایل به گوشه گیری دارد. احساس دلتنگی و خستگی می کند و گاهی هم شرم و حیای بیش از حد او را فرا می گیرد.
همزمان با این دوره، نگرانی های خاص اجتماعی پسران، مانند نگرانی در مورد آینده تحصیلی، خدمت سربازی، آینده شغلی و وضع مالی با افزایش سن نوجوان و نزدیک شدن به سال های پایان نوجوانی افزایش می یابد.
اگر موقعیت ایجاب کند و بستری فراهم شود نوجوان تمایل به مخالفت های اجتماعی نیز دارد. در این دوران خانواده ها و مربیان موظف اند نوجوانان را آگاه سازند و اعتماد به نفس و ابتکار و خلاقیت آنان را پرورش دهند و انرژی خام آبشارگونه و مخرب آنان را که اثری جز ساییدن و تخریب ندارد به نیروی برق و روشنایی تبدیل کنند. همان گونه که نوجوانان دوران دفاع مقدس با تصعید و هدایت نیروها و استعدادهای خویش، بزرگترین حماسه های اخلاقی، تربیتی، سیاسی، اجتماعی و نظامی را آفریدند و در این عرصه ها، گوی سبقت را از عارفان و سالکان سختکوش ربودند! و تمامی نظریات و تئوری های مربوط به ویژگی های دوران نوجوانی را با چالشی جدی روبه رو ساختند.
مرور و مطالعه خاطرات شهیدان و جانبازان و رزمندگان دوران دفاع مقدس گویای این واقعیت است. برخورد آنان در سنین نوجوانی با پدر و مادر و دوست و همسایه و اقوام و خویشان و کودکان و پیران و دست و پا بوسی ها و احترام ها و تکریم هایشان، بسیاری از نظریات مربوط به ویژگیهای دوران نوجوانی و عادی جلوه دادن پرخاشگری و نوسانات خُلقی این دوران را به چالش کشیده است که نیاز به تحقیق و بازنگری جدی دارد.

قسم سوم تظاهرات روانی، احساسات و علایق جنسی می باشد که اگرچه یک امر طبیعی و غریزی و مقدمات ازدواج و تشکیل خانواده است، ولی به هرحال بایستی کنترل شود و کنترل آن هم با توجه به نیروی عقل و اراده ای که خداوند به جوان عطا کرده است کاملا امکان پذیر می باشد.
آری، از همین روست که اگر نوجوان بالغ، به نامحرمی نگاه کند و تحریک گردد، مرتکب عمل حرام شده و در آخرت مجازات می شود، بنابراین لازم است همواره احساسات و علایق جنسی خود را کنترل کند، و فقط از راه ازدواج و همسرشرعی آن را برآورد؛ و چنانچه به هر دلیلی دسترسی به همسرشرعی حتی اگر تا آخر عمر، امکان پذیر نباشد بایستی این غریزه کنترل گردد. چنانکه قرآن کریم می فرماید:
ولیستعفف الذین لایجدون نکاحا؛[2]
کسانی که امکان ازدواج ندارند بایستی عفاف پیشه کنند.
البته مراد از عفاف پیشگی، رعایت عفاف در حوزه های بینایی، گویایی، شنوایی، بویایی، چشایی بساوایی و عفت در پوشش و خلوت و اختلاط و رفتار و افکار است که در آیات دیگر به آنها اشاره شده است. به طوری که اگر این آموزه ها به خوبی به کار گرفته شود زمینه ای برای تحریکات جنسی باقی نمی ماند و تحریکات ناشی از فعالیت غدد جنسی هم با اندکی روزه داری و افزایش موهای بدن قابل کنترل می باد که در روایات سالامی به آن سفارش شده است. به علاوه که کنترل غریزه جنسی برای تکامل روحی و معنوی انسان فوق العاده موثر می باشد.