چندهمسری و چالش های پیش روی آن (بخش اول)

چکیده: بنا به دلایلی برخی از مردان به دنبال ازدواج مجدد هستند در حالیکه از آسیب های آن بی خبر هستند و در طرفی دیگر مردانی هستند که به دلایل اجتماعی علیرغم اینکه نیاز به آن دارند، از انجام آن اجتناب می کنند. با ما همراه باشید تا با مسئله چند همسری و چالش های پیش روی بیشتر آشنا شوید. 

تعداد کلمات 1233 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

 ازدواج مجددی که با وجود همسر انجام می گیرد و گاه از آن به ازدواج متعدد (تعدد زوجات) یا تجدید فراش یاد می شود، یکی از چالش برانگیزترین مواردی است که گاه خانواده ها را تا حد بحران هم پیش می برد. این گونه ازدواج ها، شبیه ازدواج موقت اند، اما با تعهدات و مسئولیت های بیشتر. تمامی مباحث و چالش های یادشده درباره ازدواج موقت، در تجدید فراش و چندهمسری هم وجود دارد. البته امروزه در جامعه ما کمتر کسی زیر بار مسئولیت یک زندگی جدید می رود؛ ولی باید این امر را به عنوان یک واقعیت پذیرفت که برخی مردان این امکان را دارند که با توجه به نیازها و شرایط ضرورت آور، بتوانند ازدواج مجددی هم داشته باشند. خلاصه وار باید گفت که زندگی با نخستین همسر، طبیعی ترین و متعارف ترین شکل زناشویی، و اصل اولی در سبک زندگی اسلامی، تک همسری است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) با وجود حضرت خدیجه (سلام الله علیها)، و امیر مؤمنان علی (علیه السلام) با وجود حضرت زهرا (سلام الله علیها) ، به هیچ روی چندهمسری را نپذیرفتند؛ اما به دلایل مختلف و با توجه به نیازها و شرایط خاصی که پیش می آید، این راه باز است که مرد بتواند همسر دیگری را هم اختیار کند. گاهی برخی افراد سوءاستفاده هایی از این امر می کنند، یا برخی خانواده ها دچار مشکل می شوند، اما این دلیل آن نیست که راه این حلال الهی به کلی بسته شود و در شرایطی که ضرورت می یابد، انجام نگیرد؛ یعنی به جای حل مسئله، نباید صورت مسئله را پاک کرد؛ بلکه باید به دنبال راهی بود که این آسیب ها به کمترین حد برسند و اگر قرار است این اتفاق بیفتد، در جای درست و به شکل مناسب و با کمترین آسیب انجام بگیرد.

بحث درباره چندهمسری با رویکردهای گوناگون بسیار است؛ اما آنچه در این کتاب به اجمال لازم است به آن پرداخته شود، تحلیل کوتاه روانشناختی و علل گرایش به آن و نیز ارائه رهنمودهایی برای کاهش آسیب های خانوادگی و روانی است. شدت نیاز و غلیان جنسی برخی مردان و دوری از رابطه های گناهکارانه، از کارافتادگی یا مشکلات جسمی و بیماری های بسیار دشوار و ناعلاجی که مانع مقاربت با همسر می گردد، نازایی زن، مشکلات زناشویی و عدم تمکین همسر، اختلالات جنسی همسر و عدم تمایل او به هم بستری، و دوری از همسر و در اختیار نبودن او، از جمله دلایل مقبول گزینش همسر دوم است. البته تنوع طلبی و تمایل به تجربه های جدید جنسی، ازدواج ناخواسته با همسر اول، دلزدگی و ملال در زندگی زناشویی، هوس بازی، عدم خویشتن داری، تحریک پذیری و احساس نیازهای کاذب، و عوامل طبیعی زنانه از قبیل عادت ماهیانه، بارداری پر مخاطره، ایام زایمان و ایام شیردهی -که مانع روابط جنسی می شوند- نیز برخی افراد را به چندهمسری می کشاند. گاه برخی مردان به دلیل هوس بازی و تنوع طلبی، زود از همسر خود زده می شوند و هوس یکی دیگر را می کنند و گاهی نیز همسر خود را بی هیچ دلیل و عذر موجهی طلاق می دهند و ازدواج مجدد می کنند، که این کار نزد خداوند متعال منفور است. از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که می فرماید: «إن الله عز وجل بغض کل مطلاق ذواق»[1] [2]؛ «خداوند متعال از مردان پر طلاق و تنوع طلب در ازدواج، نفرت دارد».
به هر حال، چه به دلایل پذیرفتنی و چه به دلایل نپذیرفتنی، اگر ازدواج مجدد یا متعددی روی دهد، برای کاهش تعارضات و اختلافات، تنوع طلبی و تمایل به تجربه های جدید جنسی، ازدواج ناخواسته با همسر اول، دلزدگی و ملال در زندگی زناشویی، هوس بازی، عدم خویشتن داری، تحریک پذیری و احساس نیازهای کاذب، و عوامل طبیعی زنانه از قبیل عادت ماهیانه، بارداری پر مخاطره، ایام زایمان و ایام شیردهی -که مانع روابط جنسی می شوند- نیز برخی افراد را به چندهمسری می کشاند. حفظ کیان خانواده و دوری از عوارض طلاق و طلاق کشی، گاهی لازم است یا چاره ای نیست جز آنکه زن، چندهمسری شوهرش را بپذیرد و بدان رضایت دهد. البته بدیهی است این کار زمانی پذیرفته است که مرد بتواند عدالت لازم را برقرار کند[3] و از شهوت رانی های افراطی به دور باشد. گاهی که همسر با وجود اقدامات درمانی جسمی و جنسی نمی تواند شوهرش را ارضا کند و مرد نیز قادر به کنترل خود نیست و به دلیل نیازهای جنسی دچار مشکل یا انحراف می شود، مرد می تواند در وهله اول با ازدواج موقت نیازهایش را برآورده سازد؛ و اگر باز این گونه ازدواج ها نیز برایش توجیه پذیر نبود یا دردسرساز بود، با جلب رضایت و همراهی همسرش، می تواند همسر دومی اختیار کند.

مشکل برخی از بانوان این است که می ترسند همسر دوم قلب شوهرشان را تسخیر نماید و دیگر شوهرش به او توجهی نکند. به هر حال، خود این خانم باید مراقب روابطشان باشد و با دلبری کردن و تأمین نیازها، اسباب توجه و محبت همسرش را فراهم سازد و نگذارد از چشم شوهرش بیفتد. البته برخی از بانوان، با توقعات بیجا که از شوهرشان دارند، سبب اختلاف ها و تعارضات زناشویی بین یکدیگر می شوند و همین خود مانع بزرگی بر روابط حسنه آنها می گردد و در نتیجه سبب دوری بیش از پیش همسرشان از خود و جذب او به سمت همسر دوم می شود. به هر حال، باید این واقعیت را پذیرفت: مردی که چند همسر دارد، نمی تواند به یک اندازه به همه آنها گرایش عاطفی و جنسی داشته باشد؛ هرچند که از نظر حقوقی، در هزینه زندگی (نفقه و حق همخوابگی)، باید عدالت را رعایت کند.[4] گاهی این گونه مطالبه گری و عدالت خواهی در الفت گیری قلبی و توجه عاطفی یا جنسی یکسان بین همسران ممکن نیست؛ چراکه اساسا خود این تمایلات جنسی و عشق ورزانه بوده که فرد را به زن دیگر سوق داده است. طبیعی است که همه افراد از شادابی جسمی، روانی و جنسی، همچنین اخلاق و مهارت های ارتباطی و نیز قدرت ابراز عشق و علاقه درونی، به یک اندازه برخوردار نیستند و همین امر سبب تفاوت هایی در میزان کشش قلبی به سمت آنها می شود؛ هرچند شایسته است مرد بکوشد با اخلاق کریمانه و رفتار سازنده خود، این گونه تفاوت ها را به کمترین حد برساند با اینکه حداقل به گونه ای رفتار کند که دیگر افراد خیلی متوجه تمایلات باطنی او نشوند.[5]