راهکارهایی در مواجهه با غذا نخوردن کودک خردسال

کودکان با عادات بدغذایی متولد نمی‌شوند، بلکه ما آنان را چنین بار می‌آوریم.
 

چکیده: غذا خوردن کودک یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین است؛ اگر والدین به‌اجبار به کودک غذا داده یا در حین غذا دادن به کودک بیش‌ازحد احساسات نشان دهند، او متوجه اهمیت بالای غذا خوردنش برای والدین می‌شود. اینجاست که عادات نامطلوب غذایی در او ایجاد می‌شود و تا سال‌های بعد باقی خواهد ماند.

تعداد کلمات 1456 / زمان تقریبی مطالعه 7 دقیقه

مقدمه
والدین باید بدانند که اگر کودک گاهی اوقات، علاقه به خوردن غذا نشان نمی‌دهد احتمال دارد که این امر طبیعی و ناشی از کاهش موقتی اشتهای او باشد. والدین اکثر کودکانی که خوب غذا نمی‌خورند و بهانه‌گیری می‌کنند، نمی‌دانند که کودک آن‌ها در حال تغییرات عادات غذایی در طول زندگی خود است.
 
1. یادگیری مهارت غذا خوردن
یکی از مهارت‌هایی که کودک باید یاد بگیرد مهارت غذا خوردن است؛ در 6 یا 7 ماهگی، کودک می‌خواهد و می‌تواند غذا را با دست بردارد، به دهان بگذارد و بخورد. این آموزش خوبی جهت آمادگی برای به دست گرفتن قاشق و خوردن غذا در یک‌سالگی است. اگر به کودکی اجازه ندهیم با دست غذا بخورد، انگیزه کمی برای خوردن غذا با قاشق خواهد داشت.[1] علاوه بر این، این مهارت زمینه دستیابی به اعتمادبه‌نفس کودک را نیز فراهم می‌آورد.
بنابراین به کودک اجازه دهید تا غذا را با دست یا قاشق بردارد و دردهان بگذارد؛ اگر مقداری غذا هنگام خوردن ریخته شد یا لباس‌های او کثیف شد به او ایراد نگیرید. این فرصت موجب می‌شود فرزندتان لذت غذا خوردن را بچشد و به‌تدریج در غذا خوردن مستقل شود.

2. مشارکت کودک در آماده کردن غذا
کودکان در سنین 3-2 سالگی نسبت به چگونگی تهیه غذا کنجکاو هستند و دوست دارند مدت بیشتری را در آشپزخانه کنار مادر بگذرانند.[2] بنابراین شما می‌توانید از این فرصت به نحو احسن استفاده کنید؛ از کودک خود در پخت غذای روزانه نظرخواهی کنید و در فرصت‌هایی مناسب از وی بخواهید از تا شاهد مراحل مختلف طبخ غذاها باشد. همچنین می‌توانید از او در آماده کردن مواد غذایی مثل تمیز کردن سبزیجات و حبوبات کمک بخواهید. برای فرزند خود، به‌سادگی توضیح دهید که این غذا چه خاصیت‌هایی دارد و او را از ابتلا به کدام بیماری‌ها حفظ می‌کند، مثل‌اینکه مصرف سوپ به‌صورت منظم در زمستان از سرماخوردگی جلوگیری می‌کند و در هنگان چیدن سفره یا میز غذا از او کمک بگیرید. همه این موارد موجب می‌شود فرزند شما از غذا خوردن لذت ببرد.
 
3. رعایت تنوع غذایی
درصورتی‌که کودک شما علاقه کافی برای خوردن بعضی از غذاها را ندارد، سعی کنید روش‌های مختلف طبخ آن را امتحان کنید تا کودک بامزه‌ها و طعم‌های جدید آشنا شود؛ همچنین برای خوش‌رنگ و لعاب کردن غذای فرزندتان، با استفاده از میوه‌ها و سبزی‌های فصل، بشقاب وی را تزیین کنید.
درصورتی‌که با انجام این کارها، بازهم علاقه‌ای به خوردن نشان نداد، چند روزی از دادن آن غذا صرف‌نظر کرده و مجدداً به برنامه غذایی کودک اضافه نمایید. همچنین می‌توانید با مشاور تغذیه مشورت کنید و از جانشین‌های آن ماده غذایی استفاده کنید.

4. وقت گذاشتن برای خوردن غذا
برای خوردن غذا باید به میزان کافی وقت صرف کرد. اینکه کودک خود را وادار کنید که باعجله و سرپایی غذا بخورد، به‌تدریج موجب می‌شود تا او بی‌اشتها شود.
 کودک خردسال شما پرجنب‌وجوش است و به خاطر بازیگوشی، توجهی به غذا نشان نمی‌دهد؛ بنابراین در موقع غذا خوردن نمی‌توان انتظار داشت که حتماً بدون حرکت بنشیند، لذا بهتر است به او اجازه دهید در هنگام صرف غذا از جا بلند شود و بعد از کمی حرکت و بازی، به غذا خوردن ادامه دهد. از سوی دیگر، بعضی از کودکان دیر غذا می‌خورند و به همین علت قبل از آنکه سیر شوند، از غذا خوردن خسته می‌شوند و از سفره کنار می‌روند درحالی‌که هنوز گرسنه‌اند؛ در این مورد باید به کودکتان در غذا خوردن کمک کنید.
اگر شما هم جزو آن دسته از والدینی هستید که از لاغر شدن یا تپل نبودن فرزند خود نگران هستید بهتر است بدانید که این موضوع یک‌روند طبیعی در جریان رشد کودک است؛ چراکه هرچه فرزند شما بزرگ‌تر می‌شود، اشتهای او کمتر شده و سرعت رشد نیز کمتر می‌شود. فرزند خردسال شما همیشه در حال فعالیت یا دویدن است؛ و مقایسه بازمانی که همیشه در حالت خوابیده یا نشسته بود کار صحیحی نیست.

5. غذا خوردن در آرامش
همه کودکان از سن یک تا سه‌سالگی یا بیشتر از آن در اوج مرحله لجبازی و منفی گرایی هستند و تلاش برای مجبور کردن آنان به کارها یا رفتارهایی مانند غذا خوردن اجباری، به‌جز جنجال و اضطراب حاصلی ندارد. در این سن کودک از نخوردن و رد کردن غذا لذت می‌برد و از طرفی شرایط نامطبوع غذا خوردن در منزل، گاهی ممکن است کودک را از غذا خوردن بازدارد؛ یعنی او را علیه غذا شرطی کند.[3]
درواقع زمان غذا خوردن نوعی مبارزه و جدال بین شما و کودک محسوب می‌شود و فرزند شما با قدرت‌نمایی می‌خواهد نشان دهد که او چقدر مهم است و به‌راحتی می‌تواند دست روی نقطه‌ضعفتان گذاشته و شمارا عصبانی کند.[4]
بنابراین لازم است که از تحمیل غذا به کودک خودداری کرد و به هنگام صرف غذا در منزل، شرایط آرام و راحتی ایجاد نمود تا در کودک نسبت به غذا خوردن نگرش مثبتی به وجود آید و این عمل برای او لذت‌بخش شود.[5]

6. والدین الگوی فرزندان
نقش الگویی والدین در صرف منظم غذا و پرهیز از الگوهای غلط صرف غذا مانند پرخوری و نامنظم خوردن غذا، نقش مهمی در یادگیری الگوهای صحیح مصرف غذا از طرف کودک و درنتیجه عدم ابتلای وی به بی‌اشتهایی عصبی دارد.[6]
والدین می‌توانند الگوی مناسبی برای غذا خوردن فرزندان خود باشند؛ وقتی والدین با رفتارهای خود بر سر سفره نشان دهند که همه غذاها لذیذ، مهم و ارزشمند هستند، کودکان نیز می‌آموزند که با میل و لذت غذا بخورند. از سوی دیگر، در خانواده‌ای که مادر همیشه در رژیم لاغری است یا پدری که وقتی غذایی را دوست نداشته باشد آن را بیان می‌کند یا از خوردن غذا خودداری نموده و اخم می‌کند، الگوهای رفتاری نامناسبی برای فرزندان خود می‌شوند، به‌نحوی‌که کودک این رفتارها را تقلید می‌کند و یاد می‌گیرد که آن عذارا مصرف نکند.

7. شکل‌گیری عادت‌های غذایی
به‌طورمعمول عادات غذایی کودک در سنین ۲-۵ سالگی شکل می‌گیرد؛ اما شما می‌توانید باکمی سعی و تلاش، عادات غذایی کودکتان را از دوره شروع تغذیه تکمیلی (از پایان 6 ماهگی) به وجود آورید.[7] برای مثال اگر به کودک در این دوران، غذای بی‌نمک یا کم شیرین داده شود او کم‌کم به غذاهای بی‌نمک و کم شیرین عادت می‌نماید. درواقع کودکان با عادات بدغذایی متولد نمی‌شوند بلکه ما آنان را چنین بار می‌آوریم.

8. خاموش کردن تلویزیون
اغلب مادران برای غذا دادن به کودکشان، دست به هر کاری زده و از هر روشی استفاده می‌کنند؛ غافل از اینکه در خیلی از این موارد، همین روش‌ها موجب بی‌اشتهایی کودک می‌شوند[8]. بنابراین برای خوردن غذا هیچ اصراری نکنید؛ غذا را روی میز یا سر سفره در یک جای مناسب گذاشته و پیشنهاد کنید غذا را بخورد. اجازه دهید کودک از هر راهی که دوست دارد غذا بخورد. همچنین در موقع غذا خوردن تلویزیون را خاموش و وسایل بازی او را جمع کنید.[9]
 

اسپاک، بنیامین، تغذیه، تربیت و نگهداری کودک، ترجمه احمد میر عابدینی، تهران، انتشارات چکامه، 1368.
احمد به پژوه، چرا کودکان دچار بی‌اشتهایی روانی می‌شوند؟ مجله پیوند، شماره 315، 1384.
اکبر رهنما، بی‌اشتهایی عصبی در کودکان و راه‌های درمان آن، مجله پیوند شماره ۱۸۹ و ۱۹۰ و ۱۹۱، 1374.
علی‌اکبر حق ویسی و دیگران، درباره تغذیه کودکان چه می‌دانید؟ قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394.
علی‌اکبر حق ویسی و دیگران، بی‌اشتهایی کودک و راه‌های مقابله با آن، قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394.