علت افزایش چاقی در کودکان چیست؟ (بخش اول)

چکیده: امروزه به دلیل تغییر سبک زندگی در جامعه، مشکلات جسمانی بی‌شماری برای افراد جامعه به وجود آمده است؛ یکی از مهم‌ترین این مشکلات چاقی در کودکان است. درمان چاقی ایجادشده در کودکی دشوارتر از کاهش وزن در بزرگ‌سالی است و همین مسئله موجب می‌شود حدود 70درصد کودکان چاق به بزرگ‌سالان چاق تبدیل شوند. در این مقاله با علل مختلف چاقی کودکان آشنا می­ شویم.

تعداد کلمات 1156 /زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه

در جامعه امروز شاهد افزایش شیوع مشکلات مرتبط با تغذیه کودکان ازجمله اضافه‌وزن و چاقی هستیم؛ میزان چاقی کودکان در مقایسه با 20 سال گذشته حتی تا 3 برابر افزایش پیداکرده است. عوامل متعددی در بروز چاقی کودکان نقش دارند. در این مقاله به مهم‌ترین این عوامل می‌پردازیم.
 

کودکان امروزی نسبت به گذشته از تحرک و فعالیت کمتری برخوردارند. درگذشته فضاهای مناسب بازی برای کودکان بیش‌تر بود، حیاط منازل بزرگ‌تر و کوچه‌ها امن‌تر بود؛ به همین دلیل بچه‌ها بیشتر وقت خود را در حیاط یا کوچه به بازی می‌گذراندند[1]؛ مثلاً عصرهای تابستان دختربچه‌ها در کوچه لی‌لی بازی می‌کردند و پسران به فوتبال مشغول بودند؛ اما امروزه همه‌چیز فرق کرده است؛ خانه‌های بزرگ دیروز تبدیل به آپارتمان‌های کوچک‌شده‌اند. کودکان نیز معمولاً در این آپارتمان‌های تنگ و کوچک اجازه جست‌وخیز و بازی ندارند؛ بنابراین آن‌ها، به‌جای بازی‌های پرتحرک و ورزش، به تماشای تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای و حتی موبایل روی آورده‌اند؛ این در حالی است که تحقیقات نشان می‌دهد که کودکان در سنین رشد، روزانه به 60 دقیقه فعالیت بدنی نیاز دارند. مشغله فراوان والدین و فقدان یا کمبود مکان‌های ورزشی مناسب برای کودکان نیز مزید بر علت شده است؛ بنابراین یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش چاقی در کودکان، کم‌تحرکی است.
 

ازجمله الگوهای غذایی نادرست، مصرف مواد غذایی کم‌ارزش و پرکالری است؛ معمولاً اگر فرزند شما، فقط یک‌بار طعم این غذاها را تجربه کند؛ آن را به دست‌پخت شما ترجیح می‌دهد. غذاهای آماده (fast food) نظیر پیتزا، ساندویچ، اسنک و ... در این دسته جای می‌گیرند. این غذاها بسیار پرکالری هستند و از طرفی به علت خوش‌مزه بودن، مورداستفاده مکرر کودک شما قرار می‌گیرد.
بنابراین تا جاییکه که ممکن است سعی کنید آن‌ها طعم این غذاهای خوش‌رنگ و لعاب را نچشند و اگر اصرار زیادی به خوردن این غذاها دارند، می‌توانید پخت آن را در منزل خود امتحان کنید؛ مسلماً مواد غذایی که شما در منزل استفاده می‌کنید سالم‌تر و بهداشتی است.[2]

اگر کمی به گذشته برگردید، زمانی که خودتان به مدرسه می‌رفتید به‌خوبی یادتان است؛ پدرتان معمولاً نان تازه برای صبحانه تهیه می‌کرد و مادرتان صبحانه‌ای از چای و نان و پنیر و گردو تدارک می‌دید؛ علاوه بر این، وی حتماً برای ساعات تفریح مدرسه نیز، میان وعده ای مناسب در نظر می‌گرفت.
اما امروز همه‌چیز فرق کرده است؛ شایع‌ترین تغییر در عادات غذایی، حذف صبحانه از رژیم غذایی است[3]. مشغله شما به‌عنوان والدین، به‌قدری زیاد شده است که حتی فرصت تهیه و تدارک یک صبحانه ساده را نیز ندارید؛ تنها می‌توانید فرزند خود را باعجله بیدار کرده، آماده کنید و نهایتاً یک‌لقمه سراپایی برای وی بگیرید و او را به مدرسه بفرستید. در این شرایط فرزند شما، بعد از مدتی هیچ میلی به خوردن صبحانه حتی در روزهای تعطیل نیز نخواهد داشت و این وعده غذایی باارزش، به‌تدریج از برنامه غذایی خانواده شما حذف خواهد شد. از سوی دیگر، وقتی‌که فرزندتان را گرسنه راهی مدرسه می‌کنید، اطمینان داشته باشید که او انواع و اقسام تنقلات سالم و ناسالم[4] را در مدرسه امتحان خواهد کرد و دیگر علاقه‌ای به خوردن میان وعده‌های مناسب مثل میوه‌ها، سبزیجات[5] و لبنیات نخواهد داشت. همچنین بعد از بازگشت از مدرسه نیز، به علت عدم صرف صبحانه، در خوردن نهار پرخوری می‌کند. این الگوی نامناسب تغذیه‌ای به‌تدریج کودک شمارا در معرض چاقی قرار می‌دهد.

به‌طورمعمول عادات غذایی کودک در سنین ۲-۵ سالگی شکل می‌گیرد[6]؛ بنابراین عادات غذایی نادرست کودک نیز در همین سنین شکل می‌گیرد. باعجله غذا خوردن، خوب نجویدن غذا و وقت کمی برای غذا صرف کردن، می‌تواند منجر به افزایش وزن فرزند شما شود. فاصله زیاد بین وعده‌های غذایی نیز موجب می‌شود کودک شما، در وعده غذایی (نهار یا شام) اشتهای بیشتری داشته باشد و غذای بیشتری بخورد. حذف میان وعده‌های غذایی نیز می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.[7] از سوی دیگر نظم در غذا خوردن نیز بسیار مهم است؛ وعده‌های اصلی غذایی (صبحانه، نهار و شام) و میان وعده‌ها (ساعت 10 صبح و 5 عصر) باید حتی‌الامکان در ساعت معینی به کودک داده شود.[8] این نظم کمک می‌کند تا معده کودک برای خوردن غذا منظم عمل نماید.
بنابراین شما نقش مؤثری در ایجاد عادات غذایی فرزندان خوددارید؛ صبحانه را به‌طور کامل و در ساعت معینی به همراه همه اعضای خانواده صرف کنید، نهار را نیز در وقت مناسبی بخورید و برای شام از غذاهای سبک و حاضری در اول شب استفاده کنید.

 

[1]. عباس عطاردی، اختلالات تغذیه‌ای (مشکلات رفتاری تغذیه ادر کودکان)، نشر قطره، چاپ اول، 1387. ص 61

[2]. شما به‌راحتی می‌توانید یک پیتزای گوشت و سبزی‌ها یا مرغ و سبزی‌ها، با کمک فرزند خود در منزل تهیه کنید؛ بدین‌وسیله ارزش غذایی آن بالا می‌رود و منبع خوبی برای تأمین پروتئین و ویتامین‌های موردنیاز بدن فرزندتان فراهم می‌شود.

[3]. محمدرضا سهرابی و دیگران، تغذیه در دوران نوجوانی، مجله پیوند، شماره 109، ص 721

[4]. هرچند مصرف انواع کیک‌ها و بیسکوییت‌ها از مصرف پفک، چیپس، شکلات، بستنی‌های رنگارنگ، نوشیدنی‌های گازدار و آب‌میوه‌های صنعتی مناسب‌تر به نظر می‌رسد، اما این مواد نیز از ارزش غذایی بالایی برخوردار نیستند و بهتر است جز در مواقع اضطراری مورداستفاده قرار نگیرند.

[5]. با توجه به اینکه کودکان معمولاً بیشتر از هر غذای دیگری از خوردن سبزی‌ها امتناع می‌کنند، برای ترغیب آن­ها باید خلاقیت به خرج دهید وقت بیشتری صرف کنید. (میشل کندی، غذا خوردن کودک، مترجم حسنا شم بیاتی، انتشارات شفق، چاپ اول، 1386)

[6]. علی‌اکبر حق ویسی و دیگران، درباره تغذیه کودکان چه می‌دانید؟ قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394، ص 12.

[7]. اختلالات تغذیه‌ای، همان، ص 65

[8]. علی‌اکبر حق ویسی و دیگران، بی‌اشتهایی کودک و راه‌های مقابله با آن، قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394، ص 15.


 

* علی‌اکبر حق ویسی و دیگران، درباره تغذیه کودکان چه می‌دانید؟ قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394.
* علی‌اکبر حق ویسی و دیگران، بی‌اشتهایی کودک و راه‌های مقابله با آن، قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394.
* میشل کندی، غذا خوردن کودک، مترجم حسنا شم بیاتی، انتشارات شفق، چاپ اول، 1386
* عباس عطاردی، اختلالات تغذیه‌ای (مشکلات رفتاری تغذیه ادر کودکان)، نشر قطره، چاپ اول، 1387.
* محمدرضا سهرابی و دیگران، تغذیه در دوران نوجوانی، مجله پیوند، شماره 104، سال 1371