آنچه باید درباره تغذیه کودکان دو تا شش سال بدانید (بخش اول)

 کودکانی که صبحانه مصرف نمی‌کنند، از قدرت خلاقیت، ابتکار و یادگیری کمتری برخوردارند.
 

 1. تنظیم برنامه غذایی کودک

چنانچه برنامه غذای کودک شامل ترکیبی از غذاهای مختلف از گروه‌های اصلی غذایی باشد، می‌توانید اطمینان داشته باشید که تمام مواد مغذی موردنیاز بدن کودک شما تأمین می‌شود[1]؛ بنابراین باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که فرزندتان از سه وعده اصلی غذایی و دومیان وعده مقوی و مغذی استفاده نماید. جدول زیر می‌تواند گروه‌های اصلی غذایی و مقدار موردنیاز آن‌ها را برای شما به تصویر بکشد.
 

گروه‌های غذایی	تعداد سهم روزانه	اندازه سهم روزانه
نان و غلات	4- 6 واحد	یک‌کف‌دست نان سبوس­دار یا یک لیوان غلات بوداده یا نصف لیوان غلات خام
شیر و لبنیات	2- 3 واحد	یک لیوان شیر یا ماست یا دو قوطی کبریت پنیر
سبزی‌ها	1- 2 واحد	سبزی‌های خام یک لیوان یا سبزی‌های پخته نصف لیوان
میوه‌ها	1- 2 واحد	یک عدد میوه یا نصف لیوان آب‌میوه
گوشت و جانشین‌های آن	1- 2 واحد	یک قوطی کبریت گوشت یا یک تخم‌مرغ متوسط یا نصف لیوان حبوبات پخته

 

1-1. صبحانه کودک

مهم‌ترین وعده غذایی کودک، صبحانه او است. لذا باید به مصرف صبحانه توجه کرد. کودکانی که صبحانه مصرف نمی‌کنند، با کمبود انرژی در بدن روبه‌رو می‌شوند و از قدرت خلاقیت، ابتکار و یادگیری کمتری برخوردارند و رشد مناسبی نخواهند داشت. برای اینکه کودک اشتهای کافی جهت صرف صبحانه داشته باشد به نکات زیر توجه کنید:
* صبحانه باید به‌عنوان یک برنامه منظم، مهم و همیشگی در برنامه روزانه خانواده شما گنجانده شود.
* همه اعضای خانواده مخصوصاً مادر و پدر، هرروز، همراه هم صبحانه را صرف کنید تا کودک شما نیز به خوردن صبحانه تشویق و ترغیب شود.[2]
* ازآنجایی‌که خوردن صبحانه یکی از مهم‌ترین عادات غذایی است که در ابتدای کودکی شکل می‌گیرد؛ بنابراین به آرامش، صبوری و حوصله شما نیاز دارد تا به‌تدریج به یک عادت غذایی مناسب برای فرزندتان تبدیل شود.
* درازای خوردن هر لقمه صبحانه که کودک شما می‌خورد، به او یک‌تکه ساختمان اسباب‌بازی بدهید؛ هنگامی‌که کودک صبحانه‌اش را خورد یا هنوز مشغول خوردن است اجازه دهید یک قلعه بسازد.[3]
* در ضمن صبحانه می‌توانید با کودک نقاشی بکشید، پازل درست کنید و بازی‌های نشسته انجام دهید.[4]
* دادن شام در ابتدای شب به کودک و خوابیدن او در ساعت معینی از شب، به‌آسانی اشتهای او را برای خوردن صبحانه تحریک می‌کند.

1-2. نهار و شام کودک

در پایان دوسالگی کودک می‌تواند به‌طور کامل، از الگوی غذایی خانواده پیروی کرده و با طعم و مزه‌های جدید آشنا شود؛ این سن موقعیت بسیار مناسبی برای علاقه‌مند شدن کودک به خوردن غذا است. برای اینکه کودک اشتهای کافی جهت صرف نهار داشته باشد به نکات زیر توجه کنید:
* غذای کودک باید به روش‌های ساده و جذاب تزیین‌شده باشد تا باعث تحریک اشتهای او شود.
* حداقل یک ساعت مانده به نهار، از دادن تنقلات به فرزند خود پرهیز کنید تا هنگام صرف نهار اشتهای کافی داشته باشد.
* غذا خوردن باید برای کودک شما سرگرم‌کننده باشد و درصورتی‌که با اجبار و تهدید باشد تا سال­ها بعد او از غذا خوردن خودداری خواهد کرد.
* کودکان در این سنین نسبت به چگونگی تهیه غذا کنجکاو هستند و دوست دارند مدت بیشتری را در آشپزخانه کنار مادر بگذرانند[5]؛ بنابراین شما می‌توانید از این فرصت به نحو احسن استفاده کنید؛ از کودک خود در پخت غذای روزانه نظرخواهی کنید و در فرصت‌هایی مناسب از وی بخواهید از تا شاهد مراحل مختلف طبخ غذاها باشد.
* شما می‌توانید، در حدی که خطری او را تهدید نکند، به او اجازه دهید تا در کارهای ساده و بی‌خطر (در آماده کردن مواد غذایی مثل تمیز کردن سبزیجات و حبوبات کمک بخواهید یا در هنگان چیدن سفره یا میز غذا از او کمک بگیرید) به شما کمک کند تا علاقه بیشتری به غذا خوردن نشان دهد.

1-3. میان وعده ­های غذایی کودک

میان وعده­ ها ‌غذاهای مختصری هستند که بین دو وعده اصلی به کودک داده می‌شود و معمولاً در ساعت­های 9 الی 10 صبح و 4 الی 5 عصر استفاده می­شوند.[6] برای ترغیب کودکان به خوردن میان وعده‌ها به نکات زیر توجه کنید:
* یک میز کوچک، به کودک خود اختصاص دهید؛ و آن را با انواع غذاهای مغذی و رنگارنگ بچینید. حتی می‌توانید این غذاهای متنوع را به‌صورت تکه­های کوچک در ظرف­های عروسکی بگذارید و برای هرکدام یک اسم جالب انتخاب کنید و با برچسب به ظروف بچسبانید. این روش برای ترغیب کودک شما به خوردن میان وعده‌های متنوع، بسیار مؤثر خواهد بود. همچنین او را قادر می­سازد تا هر وقت احساس گرسنگی کرد، چیزی بخورد. همچنین می­توانید یک بخش قابل‌دسترس از یخچال را به کودکتان اختصاص دهید تا نوشیدنی­های موردعلاقه ­اش (شیر، دوغ، آب­میوه و شربت) را آنجا نگه دارد.
نکته مهم در اینجا اختصاص دادن و انتخاب کردن است؛ درواقع احساس تملک و حق انتخاب به فرزند شما این امکان را می­دهد که مهارت ­های «خود تغذیه کردن»[7] را به‌تدریج بیاموزد.

2. رعایت نظم در غذا دادن به کودک

نظم در غذا خوردن بسیار مهم است؛ و عادت به نظم در غذا خوردن و سر سفره کنار اعضای خانواده نشستن، بسیار مهم‌تر از نوع غذایی است که کودک می‌خورد. این نظم کمک می‌کند تا معده کودک برای خوردن غذا منظم عمل نماید. درواقع نامنظم بودن ساعت‌های هر وعده‌غذا به بی‌اشتهایی کودک منجر می‌شود. برای منظم عمل کردن کودک در این زمینه، به نکات زیر توجه کنید:
* وعده‌های اصلی غذایی (صبحانه، نهار و شام) را باید در ساعت معینی به فرزند خود بدهید.
* میان وعده‌های غذایی را نیز باید در ساعت معینی (حداقل دو ساعت قبل از وعده اصلی غذا) به کودک بدهید؛ چراکه مصرف آن‌ها در زمان نزدیک به وعده نهار و شام موجب می‌شود تا کودک اشتهای کافی برای خوردن غذای اصلی نداشته باشد.

  [1]. علی‌اکبر حق ویسی و دیگران، درباره تغذیه کودکان چه می‌دانید؟ قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394، ص 7.